"Varenca Andreievna ạ, từ khi còn rất trẻ, tôi đã mường tượng về người đàn bà lí tưởng mà tôi sẽ yêu và sẽ sung sướng được kết bạn trăm năm. Tôi đã sống bao năm trường và giờ đây, lần đầu tiên, tôi thấy ở em những điều tôi tìm kiếm mãi. Tôi yêu em và muốn lấy em làm vợ".
Xergei Ivanovich thầm nói một mình như vậy, khi đến cách Varenca chừng mười bước. Cô đang quỳ trên cỏ, ngăn không cho Grisa hái mất nấm và gọi em bé gái Masa.
- Lại đây, lại phía này, các cháu! Đây nhiều nấm lắm! - cô cất tiếng êm ái, giọng trầm trầm.
Thoáng thấy Xergei Ivanovich lại gần, cô không đứng dậy và vẫn giữ nguyên tư thế cũ; nhưng tất cả dáng điệu chứng tỏ với Koznưsev rằng cô vui sướng cảm thấy rõ ông đang tới gần.
- Ông có hái được cái nấm nào không ạ? - cô hỏi và quay mặt về phía ông, khuôn mặt đẹp sáng lên một nụ cười hiền dịu.
- Chẳng được cái nào, - Xergei Ivanovich nói, - còn cô?
Cô đang tíu tít vì lũ trẻ xúm quanh nên không đáp.
- Còn một cái kia, ở cạnh cành cây ấy, - cô nói và chỉ cho Masa một cây nấm nhỏ nhú ra khỏi một túm cỏ khô, - có một ngọn cỏ xuyên qua chóp nấm hồng hồng và chun. Varenca đứng dậy khi Masa đem đến cho cô cây nấm em đã bẻ đôi - trông thấy thế này, tôi lại nhớ hồi còn bé, - cô nói thêm và cùng sánh đôi với Xergei Ivanovich bước đi.
Họ im lặng đi vài bước. Varenca thấy rõ ông đang muốn trò chuyện, và đoán được đó là chuyện gì rồi, cô bồi hồi vui sướng và lo sợ. Họ đi xa đến nỗi không ai còn nghe thấy tiếng họ, nhưng ông vẫn chưa dám nói. Varenca thì muốn nín lặng. Giá cứ im lặng một lúc rồi hãy bảy tỏ những điều cần thổ lộ có lẽ còn dễ hơn là bắt đầu ngay sau câu chuyện về nấm; nhưng ngược lại với ý định của mình, và gần như bất thình lình, cô nói:
- Thế ông không hái được gì ạ? Với lại, ở phía bên trong rừng thường vẫn ít nấm hơn.
Xergei Ivanovich thở dài và không trả lời gì cả. Ông lấy làm buồn vì cô lại nói chuyện nấm. Ông muốn lái trở lại mấy lời đầu tiên cô nói về thời thơ ấu, nhưng sau một lúc im lặng, ông gần như miễn cưỡng đáp lại câu sau cùng của cô:
- Tôi nghe nói nấm thông hay mọc nhất ở rìa rừng, nhưng tôi không phân biệt được nó với các loại nấm khác.
Mấy phút nữa lại trôi qua; họ lại đi xa thêm, và lúc này hoàn toàn chỉ còn có hai người với nhau. Tim Varenca đập mạnh đến nỗi cô nghe thấy rõ mồn một; cô cảm thấy mặt mình đỏ bừng, tái đi rồi lại đỏ bừng lên.
Được làm vợ một người như Koznưsev sau cái cảnh ở với bà Stan, đối với cô thật là điều hạnh phúc tối cao. Hơn nữa, cô gần như chắc chắn mình đã yêu ông. Và chuyện này sắp được quyết định trong giây lát. Cô thấy điều đó thật kì lạ. Cô sợ tất cả những điều ông sẽ nói và cả những điều ông không nói.
Cần phải tỏ tình ngay bây giờ, hoặc không bao giờ nữa: Xergei Ivanovich cảm thấy như vậy. Tất cả: từ cái nhìn, vẻ mặt đỏ bừng đến cặp mắt Varenca cụp xuống đều chứng tỏ một sự chờ đợi đau đớn.
Xergei Ivanovich thấy rõ điều đó và thương cô. Thậm chí, ông còn cảm thấy bây giờ mà không nói gì, tức là cũng như xúc phạm tới cô. Ông bèn ôn nhanh trong đầu mọi lí lẽ đã khiến ông đi tới quyết định. Ông ôn lại cả những chữ định dùng để hỏi cô làm vợ; nhưng đáng lẽ nói ra mọi điều ấy, đầu óc ông bất ngờ lại nghĩ sang chuyện khác và ông hỏi cô:
- Nấm hương và nấm thông khác nhau ở chỗ nào?
Môi Varenca run lên khi cô trả lời:
- Chóp của hai loại nấm này gần giống nhau, chỉ có chân là khác thôi.
Vừa dứt tiếng, cả hai đều hiểu thế là hết, thế là câu cần nói sẽ không được thốt ra và nỗi hồi hộp lên tới cực độ của họ lúc này dịu đi dần dần.
- Chân cây nấm thông màu nâu giống như bộ râu hai ngày không cạo, - Xergei Ivanovich thản nhiên nói.
- Vâng, đúng thế, - Varenca mỉm cười đáp, và bất giác, họ lại đi về hướng khác.
Họ đến gần bọn trẻ con. Varenca buồn và ngượng ngùng, nhưng đồng thời lại cảm thấy nhẹ nhõm trong lòng. Trên đường trở về nhà, Xergei Ivanovich duyệt lại mọi lí lẽ và nhận ra mình đã lập luận sai. Ông không thể phản bội hương hồn Mari.
- Từ từ thôi, các cháu, đi từ từ thôi! - Levin bước lên trước Kitty, bực dọc kêu lên để cho cho vợ chặn lũ trẻ đang hò reo vui vẻ, đổ xô về phía họ.
Xergei Ivanovich và Varenca ra khỏi rừng sau bọn trẻ. Kitty không cần hỏi bạn: nhìn thấy nét mặt bình thản và hơi bối rối của hai người, nàng hiểu kế hoạch của mình thế là đã hỏng kiểu.
- Thế nào? - chồng nàng hỏi khi họ ra về.
- Không cắn câu rồi, - Kitty nói bằng cái giọng và nụ cười giống hệt bố, những nét mà Levin vui thích bắt gặp thường xuyên ở nàng.
- Sao kia?
- Thế đấy, - nàng nói và cầm tay chàng, đưa lên môi, miệng ngậm lại khẽ chạm vào tay chồng. - Người ta vẫn hôn tay đức giám mục như thế đấy.