Một thung lũng nhỏ, thành phố nhỏ với thiên nhiên núi rừng sông suối bao vây cả ngàn năm. Cổ tích, truyền thuyết, văn hóa và tâm linh phủ ngập trà trộn với thiên nhiên đã lâu.Thành phố nhỏ kéo dài với bao nhiêu ngôi chùa mấy trăm năm, nhiều ngôi chùa sụp đổ hay hư hỏng. Trong làng người ta hay làm lễ hội để kiếm tiền giúp chùa một năm một lần, có hội chợ, ban nhạc, bán thức ăn thiên nhiên của làng.

Trong năm tôi học lớp 10 đó, có một chùa ờ ngoài thành phố về miền tây của tỉnh Luang prabang. Một làng rộng rãi mênh mông, mái nhà lưa thưa xanh tươi phủ ngập bao nhiêu cây cối, ban đêm ngó thấy gợn hồn. Năm đó trong làng dựng một lễ hội, ban nhạc của trường học đi chơi nhạc ở đó, dưới sân chùa rộng rãi, bao nhiêu cái sập nhỏ bán thức ăn và bánh trái giúp chùa, cộng vào ánh đèn trong ngày hội đó, chen với hình bóng người đến vui với hội đêm, một hay mấy năm mới có một lần. Ngày hội đó đông đủ người làng xa hay gần đến chơi vì thành phố nhỏ, năm năm tháng tháng mới có chỗ dạo gót chơi đêm, nhiều chùa cả mấy năm cũng chưa có một lần.

Đồ nhạc trong ban bắt đầu xếp đặt và nối điện từ 5 giờ chiều và bắt đầu chơi 7 giờ, người trong ban nhạc nghỉ ngơi ăn cơm chờ đến 7 giờ, tiếp đón bữa cơm đã dọn sẵn, xong bữa cơm chiều thì tôi dạo bước trong làng và sân chùa. Chùa này cũng là một ngôi chùa mà có tai tiếng về đường linh thiêng, tâm linh và ma quái, theo văn hóa người Lào thì mỗi lần ban nhạc đi chơi nơi nào thì tôi cũng lấy một đĩa bông hoa và nến cúng xin phép và xin lỗi tiếng ầm ĩ của ban nhạc qua đêm dài. Ban nhạc trường học là ban nhạc tân nhạc chứ không phải cổ nhạc, chập choạng vào cảnh đêm, ban nhạc bắt đầu chơi trong mấy tiếng dài, người nhảy múa, mùi bia rượu và tiếng vui cười kéo dài kéo dài. Dưới ánh đèn đêm nơi đông đủ của sân chùa, tôi chơi trống dài mấy tiếng, bạn chơi thay tôi chừng nửa tiếng, lúc đó đã 11 giờ đêm rồi, tôi đứng trên sân khấu nhạc ngó xuống với ly nước trên tay, chỗ sáng và chỗ tối, tôi đứng sững một lúc và cố để ý về phía đằng sông Mekông lên, dưới ánh trăng và đèn lất phất đêm, tôi ngó thấy một nhóm người mặc bộ đồ trắng bóng hình nhạt không giống người, và thêm một nhóm người xếp hàng một dẫy cỡ 5-6 người, bộ đồ trắng và ban đêm tối, ánh trăng hắt, ánh đèn lờ mờ xa chùa một chút cũng có thể biết là đàn ông hay đàn bà, khi xếp hàng tới nhóm đó, tôi thấy rõ là hai người đã không có đầu trên vai.

Miệng tôi với ly nước đang uống lúc đó đứng hình luôn, tôi toát mồ hôi, không biết nổi gai ốc, gai mít hay gai sầu riêng luôn, vài giây phút bình tĩnh, tôi uống ly nước và thì thào trong miệng: “Tao đến đây chơi nhạc giúp chùa, đâu có đến đây chơi nhạc cho ma coi, vậy cũng có sao?” Tôi cố im lặng không nói tới ma, trong văn hóa Lào thì cũng có: “Gặp nhau đừng nói ma và đêm xuống đừng nói tới ma”. Tôi cố lãng quên và không dám ngó về phía đó nữa, nếu nói thì sợ bạn đang chơi nhạc bỏ chạy hết. Rồi tôi quay về chơi nhạc lại chưa tới 10 phút, chuyện ngạc nhiên xảy ra với hết tất cả mọi người, khi nghe tiếng nói vang vẳng qua cái loa của ban nhạc, cái microphone không có người đụng mà vẫn nghe tiếng ra cái loa: “Tôi không thích tân nhạc, tôi thích cổ nhạc, tôi đến đây để nghe cổ nhạc, tôi không thích, không thích, không thích”. Người ở dưới sân chùa thì nghĩ là người nói theo lời xin của quý khán giả, còn về phía ban nhạc thì nổi gai ốc, gai mít ngó mặt nhau. Lúc đó tôi im lặng không nói năng gì, trong lòng tôi đã biết sẽ có gì xảy ra nhưng đêm đó trời giúp:

Sau đó cỡ 20 phút thì trời đổ cơn mưa lớn, mùi đang vui vẻ thay đổi thành mùi ẩm ướt mà tan cuộc vui đó trong nửa tiếng sau với cơn mưa lớn kéo dài trong đêm cả tiếng đồng hồ. Chưa tới một tiếng hoang lạnh trông vắng vẻ như ngày không có hội, cả ban nhạc tất cả mọi người quay về nơi ngủ, cái chòi giữa làng để họp dân làng khi có chuyện gì trong làng, chòi đó cũng rộng có thể chứa người 50-60 người, dân làng người ta lấy chiếu rải xuống đất cho bạn nhạc ngủ, cả ban nhạc đêm đó đâu có 9 người. Cỡ 12 giờ đêm tất cả ban nhạc vào nằm ngủ với bên ngoài cơn mưa đang tầm tã lạnh mát như đưa hay trao cho giấc ngủ dễ thêm. Gần một tiếng đồng hồ sau, tôi còn ngồi hút thuốc lá với hai người bạn chơi đàn, tôi muốn kể lại cho hai người bạn nghe, tôi nghĩ nửa đêm nơi xa lạ không nên nói chuyện ma, 3 người trò chuyện vui thì bỗng nhiên chuyện không ngờ đã xảy ra:

- Một người nam ca sĩ tên Si đang ngủ ngáy khò khò khò, chợt choàng ngồi dậy và chỉ tay lên mặt 3 người đang ngồi tựa vào cái vách chòi và nói lớn:

- Tao đến đây trước, tao đang ngủ, tụi mày nằm lên chỗ của tao, biết không?

Nói xong câu đó rồi nằm xuống ngáy khò khò khò tiếp, 3 người chúng tôi ngó mặt nhau, một người bạn nói:

- Nó giả vờ đùa đó, đêm nay được có vài bản nó không mệt, tôi im lặng không nói để coi tiếp đây có gì thêm nữa không, vì tôi đã gặp gỡ từ đầu tối rồi. 15 phút sau, Si lại ngồi bật lên và nói lớn nữa:

- Tao đến đây để chờ nghe cổ nhạc mấy ngày rồi, tụi mày tranh chỗ ngủ tao, đi ra ngay!

Nói rồi nằm xuống ngáy khò khò khò tiếp, một người bạn chơi đàn nói:

- Không biết nó chơi trò gì nửa đêm.

Vừa lời nói đó chấm dứt, Si lại bật ngồi dậy khóc và nói ra 100% thành tiếng đàn bà luôn:

- Hu hu hu hu, tao đến đây 3 đêm rồi chờ nghe cổ nhạc mà lại không có, chỉ có tân nhạc thôi, mà lại đến lấy chỗ ngủ người ta nữa, hu hu hu hu rồi vật xuống nằm tiếp.

Giọng nói y hệt tiếng người mà vang vọng ra ngoài cái loa ban nhạc lúc đầu tối, 3 người đứng sững chạy ra ngoài cái chòi lớn đó đứng ngó vào chưa kịp nghĩ gì cả, toát mồ hôi, da gà da ngỗng, gai ốc gai mít sầu riêng gì không hiểu thì ở góc kia lại một cô ca sĩ bất chợt ngồi dậy trợn mắt trợn mũi khóc hu hu hu hu và la nói thành tiếng đàn ông 100%:

- Đi ra! Đi ra! Đi ra chỗ tao ngủ! Tao thích cổ nhạc không phải tân nhạc và ngã vật xuống ngủ ngáy khò khò khò khò tiếp.

3 người không hẹn nhau mà đứng hình cả miệng không khép được cùng nhau một câu: “Chùa!” Cả 3 người mỗi người hai chân nếu có 8 chân chắc lẹ hơn đó, đến chùa và kể lại cốt chuyện đã xảy ra và xin ông thầy sư cho ban nhạc nghỉ ngơi ở chùa, rồi 3 người chúng tôi quay về đánh thức hết mọi người trong ban nhạc về lan can chùa ngủ tiếp, ai cũng bỡ ngỡ tra hỏi nhưng tôi không nói, mãi ngày sau thì chúng tôi mới kể lại cho bạn nghe.

Một kỷ niệm ban nhạc khóc đêm làm cho tôi nhớ lại tuổi còn đi học ở bên Lào, thiên nhiên truyền thuyết và văn hóa, dù đã trôi qua mấy chục năm vẫn như còn phảng phất ở trong lòng tôi hàng ngày.....