Một niềm tin và kiêng kỵ trên đất Lào, người Việt Nam mình có câu nói: "Có cúng có thiêng, có kiêng có lành", bao nhiêu chuyện kể rải rác khắp miền khắp nơi từ xưa đến giờ còn vấn vương trong đêm khi giấc ngủ không được an lành, ngồi dậy miệng lẩm bẩm gọi tên bạn xưa, như gọi mời những thời gian còn tuổi thơ trở về viếng thăm trong đêm mờ. Đã trôi qua 35 năm trời, một đêm tôi lang thang bước trong nhà rồi ngồi xuống với ly nước trà cô đơn một mình, xong tay cầm cái bút ghi trên tờ giấy một cốt chuyện kể tới xứ Lào. Với cái tuổi nghịch ngợm 14-15, tìm hiểu những chuyện không ra chuyện thời đó, người già kể chuyện ma gì là rủ nhau tìm, thử thách hay chọc ghẹo với ma cho kỳ được mới thôi.
Miền xưa quê cũ, một hôm ở một ngôi chùa làng bên cạnh chứ không có phải làng của tôi, có hai ông thầy sư cỡ 40 tuổi rời từ Vạn Tượng lên ở, thầy sư từ nơi đó gần đất Thái Lan hay sài tà thuật, coi bói, gọi ma gọi hồn hay xin số,... không giống ở Luang prabang nơi tôi ở, thầy sư không có quyền nghịch ngợm hay làm như vậy được, tin đồn càng ngày càng ầm ĩ, hai ông thầy sư mới dọn tới quá giỏi, nào là cho số, nào là gọi hồn gọi ma, nào là bấm tử vi coi bói. Tôi nói chuyện với một người bạn tên Pone (giờ nó sinh sống ở Mỹ và tôi sinh sống ở nước Úc), hai người nói chuyện nhau:
- Hôm nào mà hai ông gọi ma thì mình đi coi, Pone nói:
- Ông gọi luôn luôn ai cũng nói, con đường hoang nào có ma là ông đi xin số ở đó, đến con đường hoang bờ sông, gốc cây me đó ông cũng gọi ma lên. Anh bên nhà mình đi coi rồi nói cho mình nghe: "Tóc nó dài buông xoã với áo ngủ dài trắng lơ lửng trên cành cây, ai cũng đứng tim luôn đó. Khi đi gọi ma chỉ có một ông cũng đủ, thì ra hai ông cao tăng này giỏi thật đó."
Tôi nói với Pone:
- Mình phải đi làm trong rạp cinema buổi tối, mày để ý coi hôm nào có chuyện gọi ma hay gọi hồn rồi hai đứa mình đi theo.
- Pone gật đầu.
Gần hai tuần sau, Pone chạy tới gọi tôi ở rạp cinema và nói:
- Đêm mai là ngày rằm 15, ông thầy sư dẫn 2-3 người người đến lò thiêu gọi ma lên xin số, bí mật đó, mình có đi không?
- Có phúc có phần mới được thấy ma, để mình báo cho rạp cinema biết là mai mình nghỉ, chiều mai tan học lại là thứ sáu nữa tha hồ thức khuya, thứ bảy nghỉ học rồi gặp nhau, mày đi xin ông sư đi, ngày mai hai đứa mình đi theo. Pone trả lời: "OK."
6.30 giờ chiều tới rồi, tôi lững thững dạo bước đi đến nhà Pone lúc trời đã chập choạng tối, hai người chậm chậm bước vừa đi vừa trò chuyện đến chùa, trong chùa cũng vừa xong tụng niệm, ông cao tăng lớn hơn 80 tuổi đi qua hỏi:
- Hai con đến đây làm gì tối rồi? Tôi trả lời:
- Hai con đi theo ông sư kia tối nay đi gọi ma.
Ông cao tăng lườm tôi một cái rồi đi vào phòng của ông nghỉ ngơi. Tôi với Pone đi đến trước phòng ông sư nói:
- Có gì cho các con đem đi giúp không?
Ông sư nói:
- Có chứ, mấy đồ cúng làm bằng lá cây chuối, bông hoa lá, nhang nến và chờ thêm ba người tới nữa, xin số lần này cho ba người này mà, đó vừa nói tới đã đến.
Tôi với Pone quay lại giật mình, hai anh là hàng xóm của Pone, một bà chị bán chuối nướng mà béo nhất làng hơn 100 kg, tôi lẩm bẩm nói một mình:
- Ba cái mặt này là ma số, ma đề từ lúc nào vậy?
Pone giẫm chân tôi:
- Coi chừng người ta nghe đó!
Rồi 3 con ma đề với hai ông vua nghịch ngợm lững thững theo đít ông thầy sư đi ra lò thiêu, hơn một cây số đi bộ thì tới, hai cái lò thiêu bằng củi hay than giữa sân, một bên là nơi ngồi tụng niệm, bên kia là vườn chuối của người làng, một bên là cây cối rậm rạp để chôn người, một bên cuối cùng toàn là cây lớn sừng sững cây xoài, cây mít, cây đề, không mấy người dám đi qua lò thiêu ban đêm vì cây cối um tùm, ngó vòng quanh không có làng người hay ánh đèn nhà ai hết, tối mịt mù. Ông sư nói:
- Chuẩn bị mâm cúng cho xong rồi 12 giờ đêm chúng mình bắt đầu, giờ mới có 11 giờ đêm. Ánh trăng vàng đêm rằm khuya bao vây với cây cối xương người chết, lạnh giá hồn gợn tóc gáy nổi da gà, cái giỏ cần xé đựng than hay củi ngắn, cái úp cái ngửa ở gốc cây mít cây xoài hiện tượng như bóng người, ngó rồi không muốn quay lại ngó thêm nữa, tiếng dơi bay, tiếng chim cú kêu, tiếng gió đong đưa cành cây như xua đuổi cho ra khỏi nơi gợn tóc gáy này. Tôi với Pone càng khuya càng xích lại gần ông thầy sư, một lát ông nói:
- Tới 12 giờ rồi chúng mình bắt đầu.
Mâm cúng quay về đằng cây mít lớn, chứ không quay về đằng lò thiêu người, ông sư ngồi đằng trước và 5 người ngồi chắp tay lễ ở đằng sau, nhang nến được đốt cháy mờ mờ theo cảnh khuya, phập phồng theo cơn gió. Ông sư ngồi khoanh chân, miệng lẩm bẩm tụng nghe không rõ lời, 5 người đằng sau ông thầy sư thì ngó về nơi đen tối rậm rạp chôn người với lò thiêu, rồi chậm chậm xích lại gần nhau, thì bất thình lình ông sư ngừng tụng và nói lên:
- Sao mày đến chậm vậy? Cả tiếng tụng niệm? Mày muốn cho tao xử tội mày sao? Rồi nói tiếp:
- Ngó về đằng cây mít lớn, một bóng hình tóc buông xoã, bộ áo ngủ dài trắng, nửa rõ nửa mờ theo ánh trăng trà trộn bóng lá cây.
Cả 5 người ngó về đằng bóng đó, chắp tay lễ, xa nhau cỡ 50 thước. Tôi chờ nghe tiếp coi ông gọi nó đến trước nơi người ngồi hay làm thế nào? Tôi thấy lạ lùng, không nổi gai ốc hay da gà gì cả, tôi thì thầm vào tai Pone:
- Mày có thấy sợ hay nổi gai ốc gì không?
- Không, không thấy có gì hết, như mình đang ngồi ở trong nhà mình vậy, chờ coi tiếp.
Ông sư cất tiếng quát lên:
- Mày có biết là tao đã đến! Lần sau mày phải đến đón chờ tao nghe, lần này tao có người đi theo, để lại một chút lòng từ bi, mày xuất hiện chậm vậy tao xử tội mày là không được đi đầu thai luôn đó. Rồi nói mau, số kỳ tới này sổ con gì, nói mau, ở cây mít đó cũng được, không cần phải đến gần sẽ làm cho người đi theo khủng hoảng, rồi nói mau, nói lớn một chút ta nghe không rõ số gì, nói lại coi!
5 người im lặng nghe ông sư nói mà không nghe tiếng ma nói, anh hàng xóm của Pone nói:
- Chỉ có ông sư mới nghe tiếng ma, chứ sao chúng mình nghe được?
Thì đang trong lúc im lặng đó, đột ngột một cơn gió từ đâu không biết và kéo theo một tiếng rít nghe nhè nhẹ đi theo, ánh đèn cầy chỉ còn bám ở cái bấc một chút xanh lè mà không tắt, khi hết cơn gió mà ánh đèn cầy vẫn như vậy không có vàng trở lại, hình như tất cả mọi người nổi da gà, vì tôi thấy khi cơn gió và tiếng rít, tất cả mọi người quay ngang quay ngược ngó nhau cả ông sư nữa, im lặng vài phút, tiếng cười khích, khích, khích trôi theo một con chim cú mà to bằng cái lu nước đậu trên cây này một lát rồi rời sang cây kia, xong rồi từ từ biến mất vào nơi khuất ánh trăng vàng của đêm rằm. 5 người ngồi như mất cái bình tĩnh, quay trước quay sau vừa ngó, ông thầy sư ngồi đằng trước, tôi thấy càng nặng hơn nhiều, ông ngó trước ngó sau lia lịa, xong tất cả mọi tiếng im lặng, ánh đèn cầy trở về màu vàng như trước, cơn an tĩnh bất thình lình này như đang gọi cơn bão tố khác tới thăm thêm. Tiếng cười bắt đầu khích, khích, khích thêm một cơn gió mạnh hơn trước và cây đèn cầy vẫn xanh lè mà không tắt, ông sư ngồi xổm dậy ngó trước ngó sau theo tiếng cười bay tới gần cây mít và dịu xuống rồi im, chừng một phút nghe tiếng rầm, một chiếc giỏ cần xé đang úp ở đó bỗng tung lên trời hơn 10 thước và rớt xuống, cả 6 người ngó về đằng đó như hẹn nhau cùng một lúc, và ngồi im giống nhau. Khi giỏ cần xé tung lên dưới ánh trăng vàng ngó thấy tròn tròn đen đen ở đó, rồi tiếng cười bắt đầu, rồi cái bóng đen tròn đó bắt đầu đứng lên thành hình người xoã tóc và từ từ chân hẫng đất chừng một gang tay. Tiếng chân chạy rối tung, ông sư chạy trước nhất, thẳng cây xoài trèo lên ôm luôn cành xoài nhắm mắt run trên đó. Hai anh thẳng về bên kia cái lò thiêu, chạy hư cả hàng rào vườn, bao nhiêu cây chuối gãy, quá mệt ôm cây chuối khóc ở đó luôn. Ngày hôm sau Pone kể:
- Pone với chị béo đó thì chạy như bay về tới nhà và nói tiếp:
- Làm sao hơn 100 kg mà chạy lẹ hơn mình? Từ lò thiêu về tới nhà xa cả gần hai cây số mà không thế nào mà chạy kịp chị, cũng may trên đường không có con voi hay con cọp chạy qua mặt chị, nếu có thì tội nghiệp, chị đụng vào là dẹp chết luôn.
Còn tôi thì không chạy đi đâu được nữa vì đứng hình và tè ra quần luôn. Còn bóng ma chân hẫng đất thì từ từ bay chậm chậm tới lò thiêu và đứng trên đó với tiếng cười rùng rợn ngó qua ngó lại và ngó thẳng vào tôi cả gần 5 phút rồi mới đi vào bóng tối mất. Tôi chỉ nhớ là mặt tôi nó lạnh, da đầu tôi sần sùi như da con cóc và cũng không có sợi tóc nào nằm, nó đứng sững thẳng lên trời luôn, gần một tiếng đồng hồ mới có một chiếc xe ôtô từ làng bên kia đi ngang qua lò thiêu về thành phố, khi ánh đèn xe rọi vào mặt tôi thì tôi mới tỉnh lại, tôi cố chạy ra khỏi nơi lò thiêu cho tới con đường cái mới đi bộ về. Sáng mai, con ma giả mà ông thầy sư gọi đêm qua vẫn còn treo lủng lẳng ở cây mít, mà hai ông thầy sư dọa người kiếm tiền. Tôi nói:
- Pone! Đường bờ sông gốc cây me là đàn ông chết, chứ có phải đàn bà đâu mà có ở đó? Nhớ không khi chị béo nói là đi coi ông thầy sư gọi ma ở gốc cây me và hiện lên bóng ma là đàn bà treo lủng lẳng ở đó?
Đến bây giờ những đêm trằn trọc khó ngủ và nhớ lại lúc nào ma thật dọa ma giả là tôi cười lên khà khà khà...