Đến mùa phượng đỏ, sau thi cử vào mùa nghỉ hè, trường học vắng tanh như chìm trong giấc ngủ dài mấy tháng trời. Ruộng nương bắt đầu bận rộn tiếng người, tiếng chào nhau, tiếng trâu bò kéo cầy vào mùa mưa. Luang prabang, thành phố nhỏ với núi rừng và ruộng nương theo khe núi ngó rất nên thơ và đẹp mắt.
Thành phố rải rác vòng quanh là đồng ruộng với núi đồi. Khi rảnh tôi hay ghé thăm bạn chung lớp học trai cả gái. Tôi thích thiên nhiên, học làm ruộng, soi bắt ếch hay đi chài cá đêm. Mỗi mùa hè đến, ngày rảnh tôi hay đi như vậy, nên mới gặp một câu chuyện mà làm cho tôi nhớ đến ngày hôm nay.
Ngoài phạm vi tỉnh chừng 2 km, thì gọi như nhà quê rồi. Trong văn hóa đời sống người Lào ở quê không có nghỉ vào ngày thứ 7 hay chủ nhật gì cả, mà nghỉ vào rằm 15 hay cuối tháng theo âm lịch của Lào. Người ta kiêng kị không có quyền động thổ, ruộng nương gì cả, chỉ đi chùa và nghỉ ngơi trong làng thôi.
Sau nghỉ hè được 4 tuần, tôi bước ra chợ gần nhà, đang buồn buồn không có gì làm thì tôi vừa đúng ngó thấy một cô bạn cùng lớp hay chọc ghẹo nhau vào chợ mua đồ, tôi chào hỏi:
- Cô, bây giờ ở quê đang làm gì? Trong thành phố buồn quá chẳng biết đi đâu chơi.
Cô bạn trả lời:
- Về làng mình chơi một tuần đi, bây giờ đang làm ruộng vui lắm, gieo mạ rồi chờ cấy xuống ruộng thôi, buổi tối thì đi soi ếch vui đó.
Tôi nói:
- Quá mừng năm nay được học làm ruộng, được đi soi ếch đêm nữa. Mai mình sẽ đến.
Nói xong, tôi chào quay về làm việc nhà, chuẩn bị quần áo vài bộ để mai lên đường.
Hôm sau cỡ 11 giờ sáng thì tới làng bạn. Cô đang làm ruộng với ba mẹ, chị em. Hàng xóm đi đưa tin, cô chạy từ ruộng về, tươi cười khi thấy tôi đậu xe ở trước nhà với cái balô trên lưng. Mưa ngừng nhả hạt, trời thanh trong rất là đẹp hôm nay. Cô gọi tôi lên nhà, nơi lan can mà để đón tiếp người từ xa đến nghỉ ngơi. Tôi thay quần áo rồi cầm cái nón Lào cô bạn đưa cho đội lên đầu và xuống cầu thang nhà thì tôi hỏi:
- Trên đường vào trong làng tới nhà cô ở đầu làng đó, có một gian nhà người sao đông vậy? Còn chùa mà tôi lái xe đi qua đó cũng thấy người nấu ăn ở sân chùa, người ta làm tiệc tùng gì vậy? Đâu có phải ngày rằm gì cả?
Hai người trò chuyện, đi ra ruộng cũng gần 500m mới tới ruộng.
Cô bạn trả lời:
- Anh không biết đêm qua cả làng im lặng. Ai đi đám ma đó, nửa đêm khi về ai cũng hò hét và tiếng chân người rầm rầm. Ai đi chia buồn đám ma khi về là nó đón đường như cám ơn người vậy. Đây là nhà quê thắp đèn dầu đâu có đèn điện sáng sủa đâu anh. Em không được đi, chỉ có ba mẹ thôi.
Tôi đang lắng nghe cô kể tiếp:
- Đám ma là một phụ nữ có thai 4 tháng, gánh nước trơn và té. Chồng thì ở ruộng xa nhà, khi về thì vợ đã chết rồi. Bây giờ xác cô đang để ở chùa và chờ thầy bùa, thầy ngải đến mổ thai ra rồi mới đi chôn cất, chứ không có thiêu táng (theo phong tục của người Lào thì phải mổ lấy con trong bụng ra trước mới đem đi chôn cất). Ba mẹ em làm ruộng rồi tí nữa cũng về giúp đám tang. Người có bầu mà chết thì anh cũng biết là ma dữ bằng nào chứ, anh sợ không?
Với cái tuổi nghịch ngợm đùa giỡn đó. Tôi dừng bước quay mặt về phía nhà đám ma và nói:
- Tôi là khách đến làng này, sao không đến đón hay thăm tôi đi? Và tôi có thêm một người bạn ma, rất là hân hạnh vui tươi hay là chỉ có thăm người trong làng mà thôi.
Vừa nói tới đó, thì cô bạn đứng bên cạnh đấm cho tôi mấy cái liền. Hai đôi mắt lườm, mỉm cười và nói:
- Anh không sợ ma phải không? Anh quá nghịch ngợm, cầu cho chị đó đến dọa anh cho biết tay, và cấm không được gọi em nghe, chuyện anh với ma nghe.
Tôi nói:
- Được không sao, ban ngày thì mời ma, nhưng ban đêm mời em.
Vừa nói đến đây thì lại ăn thêm mấy quả đấm mới tới nơi mà ba mẹ, anh em cô đang làm ruộng. Cũng là lần đầu tiên mà học cắm mạ, khi cắm tới đâu thì mạ nổi đầy, ai cũng cười. Khi học hỏi cỡ 1 tiếng thì tất cả về nhà ăn cơm trưa vì ruộng cũng không xa nhà mấy. Khi ăn cơm xong thì ba mẹ với chị em nghỉ để đi đưa đám ma, chỉ còn tôi với cô bạn hai người trở về ruộng làm tiếp. Trong khi đang đi về ruộng đó, tôi nói với câu nghịch ngợm:
- Tôi chào đám ma nghe, không được đi đưa đám, chào.
Cô bạn nói:
- Cầu cho ma dọa anh một lần cho chừa cái tánh nghịch ngợm. Đó đã sắp đến giờ đưa đám, anh nghe tiếng ầm ĩ ở phiá chùa.
Tôi gật đầu và nói:
- Tôi nghe mà, người làng tiễn đưa cô chết đi nghĩa địa rồi, cô đâu có cơ hội đến thăm tôi đâu mà lo.
Vừa nói vừa đi đến ruộng, tôi học làm ruộng một chút thấy đang vui vui cũng cỡ 2 giờ trưa. Nước ruộng ngập trên mắt cá chân, đang cúi tập cắm mạ từng cây rồi từng bước một. Cô bạn vừa ngó vừa cười với người sống trong thành phố làm ruộng. Đang vui đó thì bỗng nhiên như có một tiếng thở dài ở bên tai, tôi nghĩ là cô bạn chọc nên cũng chẳng quan tâm gì cả lại làm ruộng tiếp. Cỡ chừng 10 phút đồng hồ thì lại thêm một tiếng thở dài với cơn gió thổi vào tai tôi, lần này tôi không ngẩng lên, chỉ nói: "Đừng chọc nhau nghe, đang học làm ruộng cho giỏi nè, một chốc nữa sẽ không giỏi luôn đó, tôi bắt đền đó". Rồi cúi làm ruộng tiếp cho hết mạ mới ngẩng lên, thì tôi thấy cô bạn không có làm ruộng ở gần tôi gì cả.
Cô bạn nói:
- Đến làm ruộng ngày đầu khùng rồi à? Vừa làm vừa nói một mình, cầu cho ma dọa đi mới đáng người nghịch ngợm.
Thêm một lát, mạ trên tay hết, tôi chưa được ngẩng lên thì thêm một tiếng thở dài nữa, tôi lướt mắt ngó vòng quanh gần tôi thì chẳng thấy chân ai cả mà ở gần mình, còn cô bạn thì ở xa cả 20 thước và đang cúi làm việc một mình. Lần này hình như là đã lạnh lạnh cột sống, bắt đầu da gà mọc một chút, giữa ban ngày gì mà có ma, không có cây cối hay nhà cửa gì. Trong lòng đang nghĩ linh tinh thì như có gì ở trước mặt tôi đang cuốn hút hai con mắt cho ngó xuống nước ruộng trước mặt. Rồi tôi ngó xuống nước ruộng gần hai chân tôi đang đứng đó: "Úi chà! Cái gì đó?" Tôi bật đứng thẳng lên như cái lò xo vậy, tôi ngẩng lên ngó bầu trời lại chẳng có áng mây nào cả.
Cô bạn thì đang đứng ngó tôi chằm chằm, vừa cười lên khà khà và nói:
- Người thành phố, đau lưng có phải không? Mùi vị làm ruộng thế nào? Nếu đau lưng thì tôi không cõng anh về, và cũng không đền cho anh nghe, cũng đừng có giả bộ mà không học làm ruộng tiếp nghe.
Tôi mỉm cười và cố lấy cái bình tĩnh để ngó xuống nước thêm một lần coi có khuôn mặt người đàn bà xõa tóc sát với khuôn mặt tôi còn ở nước đó không? Khi ngó xuống thì không thấy gì cả, trong lòng đỡ một chút, tôi đi lấy mạ và tiếp tục làm ruộng tiếp, nhưng lần này làm gần cô bạn một chút, khi đang cúi làm cỡ 15 phút. Nữa, nữa, nữa rồi, tiếng thở dài vào tai thêm nữa rồi, tôi nhắm mắt lại, thở dài đếm 1 tới 10 để lấy cái bình tĩnh khi mở mắt ra, rồi giây phút mở mắt tới: ông bà ông vải ơi, gai ốc hay gai quả mít gì không biết đầy người luôn, không phải da gà chắc là da ngỗng mới đúng. Một khuôn mặt đàn bà, chẳng biết là ai nữa mà lại hiện hình trên mặt nước ruộng dưới nơi hai chân tôi đang đứng. Tôi gượng hết mọi đường mọi ngả để gọi cô bạn đang quay lưng vào tôi, vài phút tôi gọi thành tiếng được:
- Cô ơi, ma dọa tôi nè!
Và tôi cũng cố gượng mới được vài bước chân đến gần cô, cũng chẳng dám ngó xuống nước ruộng nữa. Cô bạn cười ôm bụng vừa nói:
- Giữa trưa trời nắng, ma dọa giữa cánh đồng mênh mông như vậy sao? Ngó mặt anh kìa, cái người nghịch ngợm làm gì nó cũng giống như thật vậy. Anh đóng phim ma được rồi đó.
Hai người ngồi xuống bờ đê ruộng rồi tôi mới kể lại cho cô bạn nghe, cô vẫn không tin cứ nghĩ là tôi đùa, còn nói đáng đời nữa chứ. Tôi nghĩ trong lòng nếu mà thấy thêm một lần nữa là đi về luôn chứ không có học làm ruộng gì nữa. Một lát thì hai người tiếp tục làm ruộng, trong lòng cầu xin đừng có hiện lên cho thấy thêm để còn nghỉ ngơi ở nhà cô bạn một tuần, đêm còn đi soi ếch nữa.
Rồi nửa tiếng đồng hồ trôi qua, vừa quay lưng vào nhau làm việc. Rồi, nữa rồi, nữa lại nữa, tiếng thở vào tai nữa rồi. Lần này xùi lông nhím từ đầu ngón chân tới đỉnh đầu luôn, tóc hình như nó không có sợi nào mà nằm đè lên nhau, nó chỉ thẳng ra khắp nơi khắp hướng như quả chôm chôm luôn. Một khuôn mặt ghê tởm, tóc tai bù xù, đôi mắt như đang giận dỗi gì không biết, còn nhăn mấy cái răng nữa chứ. Ông trời ông phật ơi, tề thiên đại thánh ơi, ông thần đường thần đống ơi, da gà hay da ngỗng gì không biết. Eo ơi, gớm ghê luôn. Khi gọi được cái bình tĩnh, tiếp theo là tiếng chân chạy qua ruộng: tủm, tủm, tủm, quên cả cô bạn luôn, thẳng đường về làng thôi. Mặc kệ tiếng gọi, tiếng hét, tiếng chân, tiếng cười của cô bạn theo sau từ ruộng về đến làng.
Hai chân toàn là bùn, qua hơn 10 bậc thang lên chỗ để balô đồ, chẳng cần rửa chân trước khi lên nhà nữa luôn, nằm thở vì trong phổi hết gió rồi. Cô bạn lên ngồi bên cạnh, ôm bụng vừa cười vừa nói:
- Anh thách thức người ta thì người ta đến thăm là đúng rồi, nếu em là ma còn dọa anh nhiều hơn đó.
Lúc đó trong phổi tôi hết gió rồi, chỉ biết nằm thở cái đã, nói gì cũng không được.
Cô bạn còn hù nữa chứ mới khổ:
- Đêm nay anh nằm ở ngoài lan can một mình, ma có bầu đến thăm rồi anh làm thế nào?
Vừa nói tới đây thì ba mẹ, chị em đi đám ma về. Ai ngó thấy tôi tóc tai còn đứng sừng sững, ai cũng cười bò lăn bò quàng, làm cho tôi cũng chỉ biết cười theo thôi. Gần tới bữa cơm chiều, mặt trời khuất đầu núi từ sớm, tôi mới nói với cô bạn:
- Xong bữa cơm chiều, tôi xin phép cả nhà bạn trở về thành phố về nhà, làm ruộng tôi muốn làm, nhưng ma làng này ma dữ quá, nó không cho tôi ở đây thêm, nếu đêm đi soi ếch thì chắc nó hiện lên bóp mũi tôi chết ở làng này luôn.
Tất cả nhà vừa ngó tôi vừa cười. Khi xong bữa cơm chiều, tôi từ giã bạn về.
Trên đường lái xe về nhà, vừa lái xe vừa tủm tỉm cười.
Và cũng như bây giờ dù chuyện đã trôi qua lâu rồi, khi chợt nhớ lại tôi vẫn bật cười lên tại chỗ. Chuyện học làm ruộng đã hết, xin hẹn lại các bạn trong chuyện ma sắp tới, chúc bạn vui vẻ với chuyện.