*Chương này có nội dung ảnh, nếu bạn không thấy nội dung chương, vui lòng bật chế độ hiện hình ảnh của trình duyệt để đọc.

Dương Vu Úy dời nhà đến sông Tứ Thủy (*); phòng học trông ra mộ cánh đồng ruộng có nhiều ngôi mộ cổ ở ngoài tường. Đêm nghe hàng bạch dương lao xao như tiếng sóng vỗ. Đêm tàn đốt đèn ngồi, lòng đang buồn rượi bỗng nghe phía ngoài tường có tiếng ngâm thơ:

Gió lạnh xoay chiều giữa bóng đêm,

Đóm bay trong cỏ, đậu lên rèm.

Ngâm đi ngâm lại nghe rất buồn thảm. Lắng nghe giọng ngâm nhỏ nhẹ uyển chuyển như tiếng con gái, lấy làm ngờ. Sáng hôm sau, nhìn ra ngoài tường chẳng thấy dấu vết một ai, duy chỉ có một dải lụa tím rơi giữa đám gai góc; Dương nhặt về đặt lên song cửa sổ. Khoảng canh hai đêm ấy lại nghe tiếng ngâm như hôm trước. Dương bắt ghế nhòm ra, tiếng ngâm im bặt, biết là ma, nhưng vẫn có lòng ái mộ. đêmsau chàng rình nấp ở mé đầu tường. Canh một gần tàn từ trong đám cỏ, có người con gái lững thững bước ra, đến vịnh tay vào một cành cây nhỏ, cúi đầu ngâm ảo não. Dương khẽ đằng hắng, cô gái vội lẩn vào đám cỏ hoang biến mất. Từ đó Dương nấp chờ dưới tường, nghe nàng ngâm xong liền từ bên này tường ngâm tiếp:

Nỗi buồn trăm mối nào ai tỏ,

Áo chiếc trăng lên, luống lạnh thêm.

Hồi lâu vẫn thấy lặng im, Dương đi vào phòng. Vừa ngồi xuống, bỗng thấy người đẹp từ ngoài đi vào, khép vạt áo nói:

- Quân tử là bậc sĩ nhân phong nhã, thế mà thiếp sợ hãi lẩn tránh.

Dương mừng, kéo áo mời ngồi, thấy nàng gầy héo lạnh buốt, dường như không mang nổi áo. Hỏi nàng quê quán nơi nào, ngụ đây đã lâu chưa?

Đáp rằng:

- Thiếp người Lũng Tây, theo cha lưu ngụ ở đây, năm mười bảy tuổi bỗng bị bạo bệnh mà chết. Đến nay đã hơn hai mươi năm rồi. Chốn cửu tuyền hoang dã lẻ loi vắng vẻ như thân cò. Lời ngâm đó là do thiếp tự nghĩ ra để gửi gắm mối sầu hận. Nghĩ lâu rồi mà chưa nối vần được, nay đội ơn chàng làm tiếp, dưới suối vàng cũng thấy lòng vui sướng.

Dương muốn cùng nàng giao hoan, nàng buồn bã nói:

- Nắm xương nát chốn dạ đài không thể ví với người sống được. Nếu làm chuyện mây mưa tăm tối sẽ làm cho người ta đoản thọ. Thiếp không nỡ gây họa cho bậc quân tử.

Dương bèn thôi. Đùa bỡn đưa tay thăm dò trên ngực thì thấy núm vú còn hồng mào gà, rõ ràng vẫn là gái đồng trinh. Lại toan nhìn xuống đôi giày dưới quần cô gái, nàng cúi mặt cười:

- Anh chàng cuồng si này thật là phiền nhiễu.

Dương cầm lên xem, một chiếc tất gấm màu nguyệt bạch buộc bằng những sợi tơ ngũ sắc; lại nhìn chiếc bên kia thì thắt bằng dải lụa màu tím. Hỏi sau không thắt cùng một dải giống nhau thì nàng đáp:

- Đêm trước sợ chàng, chạy trốn, không biết rơi ở chỗ nào.

Dương nói:

- Để tôi tay chiếc khác cho nàng.

Nói rồi lấy trên cửa sổ xuống đưa cho cô gái. Nàng kinh ngạc hỏi ở đâu ra, chàng nhân kể lại đầu đuôi. Bèn dứt bỏ sợi tơ đi mà buộc lại bằng dải lụa. Lúc sau lật xem sách trên án, bỗng thấy tập Liên Xương Cung Từ (**) nàng thở dài:

- Lúc sinh thời thiếp thích nhât đọc sách này. Nay nhìn thấy tưởng như trong mộng.

Rồi cùng đàm đạo thơ văn, thì thông minh lanh lợi rất đáng yêu. Liền chong đèm ngồi cửa sổ hướng Tây, như gặp được người bạn tốt. Tư đó, đêm đêm hễ nghe tiếng ngâm nga khe khẽ thì lát sau nàng đã đến. Lại dặn:

- Chàng giữ kín đừng nói với ai. Thiếp nhút nhát, sợ có kẻ thô bạo đến bắt nạt.

Dương nhận lời; Hai người hoà hợp như cá với nước. Tuy không đến nỗi quá sàm sỗ, nhưng nơi khuê phòng còn nồng nàn hơn cái tình chồng kẻ lông mày cho vợ.

Nàng thường ngồi dưới đèn chép sách cho Dương, nét chữ mềm mại và ngay ngắn. Lại tự chọn một trăm bài từ trong cung (***) chép riêng ra để đọc. Nàng bảo Dương sắm bàn cờ mua đàn tỳ bà, mỗi đêm thường dạy Dương đánh cờ, nếu không chơi cờ thì dạo khúc Tiêu song linh vũ, buồn đến não lòng. Dương không thể nào nghe trọn bài ấy được, thì nàng chuyển lại chơi khúc Hiểu uyển oanh thanh, bất giáctâm hồn chàng trở nên thanh thản. Rồi khêu đèn diễn trò, vui quên cả sáng, nhìn ra ngoài song thấy ánh dương le lói mới vội vã trốn đi.

Một hôm, thư sinh họ Tiết đến thăm, gặp Dương đang ngủ ngày. Nhìn trong phòng thì bàn cờ, đàn tỳ bà còn đó, biết là những thứ mà bạn không sành. Lại giở sách xem thì thấy tập cung từ, chữ viết đẹp và ngay ngắn, càng thêm ngờ. Dương tỉnh dậy, Tiết hỏi những đồ chơi ấy ở đâu ra.

Đáp rằng:

- Đang định học đấy!

Lại hỏi đến tập thơ, Dương nói dối là mượn của nguời bạn. Tiết lật từng trang xem, thấy ở trang cuối có dòng chữ rất nhỏ: "ngày... tháng...Liên Tỏa chép", liền cười:

- Đây là tên tự của con gái, sao giấu nhau mãi thế?

Dương bí quá không biết nói sao. Tiết càng gặn hỏi, Dương vẫn không chịu nói. Tiết kẹp quyển sách nhất định mang đi, Dương càng quẫn đành phải nói thật. Tiết xin được gặp mặt nàng. Dương nhân nhắc lại lời nàng căn dặn; Tiết càng thiết tha ngưỡng mộ hơn, Dương bất đắc dĩ phải nhận lời.

Nửa đêm cô gái đến, Dương chuyển lời cầu khẩn của bạn. Nàng nổi giận:

- Dặn anh thế nào mà lại bép xép với người khác rồi?

Dương đem hết tình thực ra nói, nàng bảo:

- Duyên phận với chàng đến đây là hết.

Dương khuyên giải bằng trăm cách, rốt cuộc nàng vẫn không vui, đứng dậy từ biệt, nói:

- Thiếp tạm lánh mặt họ đã.

Hôm sau Tiết đến, Dương chuyển lời nàng rằng không được. Tiết ngờ chàng thoái thác, chiều tối bèn cùng hai người bạn đồng song đến nhà Dương ở lì lại không chịu đi, cố ý quấy nhiễu làm ầm ỹ suốt đêm, khiến Dương phải thức trắng, mà vẫn chẳng có gì. Chúng thấy mấy đêm liền vẫn yên vắng, nên bụng cũng hơi khoái chí, sự huyên náo dần dần lắng xuống. Bỗng nhiên có tiếng ngâm thơ cất lên. Cả bọn cùng để ý nghe, giọng ngâm buồn não ruột. Đương lúc Tiết lằng tay chăm chú, thì một anh chàng học võ họ Vương cùng trong đám bè bạn, nhặt hòn đá to ném ra ngoài rồi nói lớn:

- Làm bộ không cho khách gặp mặt; câu thơ thậm hay lại nỉ non rầu rĩ khiến người ta buồn phiền?

Tiếng ngâm thơ tắt ngay. Mọi người đều bực tức, Dương uất quá để lộ ra cả nét mặt, lời nói. Hôm sau, cả bọn mới kéo nhau đi. Chỉ còn Dương ở một mình trong thư trai trống vắng, hy vọng cô gái lại tới nữa, nhưng tuyệt nhiên không cìn tăm dạng gì. Qua hai ngày nữa, nàng đột nhiên bước vào, khóc rằng:

- Chàng rước đám hung tợn đến nhà quát nạt làm thiếp chết khiếp.

Dương cuống quít tạ lỗi, nhưng nàng đã vội vàng đi ra, nói rằng:

- Thiếp đã nói duyên phận đã hết rồi, từ nay xin vĩnh biệt.

Dương cố níu lại thì đã biến mất. Từ hôm đó đến hơn một tháng sau, nàng không trở lại, Dương thương nhớ đến mình gầy mặt võ nhưng không làm thế nào tìm lại được nàng.

Một đêm đang uống rượu một mình, cô gái bỗng vén màn bước vào. Dương mừng quá hỏi:

- Nàng tha thứ cho tôi rồi ư?

Cô gái nước mắt lã chã, lặng lẽ không nói một lời. Gạn hỏi mãi, nàng định nói lại thôi, chỉ đáp:

- Giận dỗi bỏ đi, bây giờ có việc khẩn cấp lại phải đến năn nỉ, thật khó tránh khỏi hổ thẹn.

Dương hỏi đi hỏi lại đôi ba phen, mới nói:

- Có một đêm nha lại cục súc không biết ở nơi nào đến, buộc thiếp nhận làm vợ lẽ hắn. Nghĩ mình con nhà thanh bạch, không lẽ chịu khuất thân làm vợ con quỷ hèn hạ đó. Nhưng tấm thân yếu đuối kháng cự sao được. Nếu chàng có lòng liệt thiếp vào hàng cầm sắc, ắt không để mặt thiếp sống chết thế nào cũng được.

Dương giận quá, phẫn uất muốn chết. Song nghĩ kẻ sống người chết hai đàng khác nhau khó mà dùng sức được. Nàng dặn:

- Đêm mai đi ngủ sớm, thiếp sẽ đón chàng trong giắc mộng.

Thế rồi cùng nhau trò chuyện, ngồi lại đợi sáng. Trước khi đi, nàng dặn ban ngày chớ có ngủ(****) chờ giữ đúng lời hẹn vào đêm. Dương nghe theo. Buổi chiều chàng uống một chút rượu, nhân lúc chếnh choáng lên giường để nguyên áo xống mà nằm. Bỗng thấy cô gái đến, đưa cho con dao rồi cầm tay dắt đi. Đến một trang viện, vừa mới khép cửa trò chuyện, đã nghe có nguời cầm đá đập vào cánh cửa ầm ầm. Cô gái sợ hãi bảo:

- Kẻ thù đến rồi.

Dương mở cửa lao ra, thấy một người mũ đỏ áo xanh, râu tua tủa quanh mồm như lông nhím, liền nổi giận quát mắng. Kẻ kia trợn mắt nhìn lại, lời lẽ hung hăng ngạo mạn. Dương càng giận đuổi hắn đi, nhưng tên nha lại nhặt đá ném rào rào như mưa, trúng cổ tay Dương, Dương không thể cầm dao được nữa. Đang lúc nguy cấp, trông xa thấy một người lưng đeo cung tên đi săn giữa đồng. Nhìn kỹ thì ra chàng võ sinh họ Vương, bèn gọi cầu cứu. Chàng Vương giương cung chạy tới, bắn một phát trúng đùi tên nha lại, bồi thêm nhát nữa y lăn ra chết. Dương mừng rỡ cảm tạ. Vương hỏi nguyên do, chàng kể sự tình. Vương cũng lấy làm mừng đã chuộc lỗi cũ, bèn cùng tới nhà cô gái. Nhưng nàng sợ hãi thẹn thùng, chỉ đứng xa không nói một lời. Trên thư án có con dao nhỏ dài chừng hơn một thước, khảm vàng, dát ngọc, rút ra khỏi vỏ thì sáng loáng như gương. Vương tấm tắc khen mãi, không nỡ rời tay. Cùng Dương chuyện trò thấy cô gái e ấp thật tội nghiệp, Vương liền bỏ ra, chia tay mỗi người một ngã.

Dương cũng trở về, trèo lên giường ngã sóng soài. Vừa hay giật mình tỉnh dậy, nghe trong thôn gà đã gáy ran. Chợt cảm thấy cổ tay đau nhói, sáng sớm nhìn xem thì da thịt vẫn còn tấy đỏ. Giữa trưa chàng Vương đến, nhân nói đêm qua nằm mơ rất lạ. Dương nói:

- Có phải mơ thấy bằn cung không?

Vương lấy làm lạ sao bạn lại biết trước như vậy, Dương bèn đưa cổ tay cho xem, kể lại rõ nguyên do. Vương nhớ lại nhan sắc người đẹp trong mộng, chỉ hận rằng không được trông thấy người thật. Lại lấy làm may đã có chút công lao với nàng nên một lần nữa xin cho được thấy dung nhan. Đêm đến nàng tới cảm ơn. Dương nói công của Vương, rồi đạo đạt ý của bạn. Nàng đáp:

- Công lao giúo đỡ nghĩ chẳng dám quên, nhưng anh ta dáng dấp hùng dũng, thực lòng thiếp sợ lắm!

Lát sau lại nói:

- Anh ta thích thanh bội đao của thiếp. Thanh đao ấy vốn thực cha thiếp mua ở Việt Trung, giá một trăm đồng vàng. Thiếp thích nên mới được giữ, lại tết bằng dây kim tuyến, dát bằng ngọc minh châu. Phụ thân thương thiếp chết yểu, chôn nó theo. Nay xin dứt lòng yêu thích đưa tặng. Thâý đao cũng như thấy thiếp vậy.

Hôm sau Dương nói lại ý nàng, Vương thích lắm. Đêm đến cô gái quả mang đao lại, dặn:

- Bảo anh hãy trân trọng giữ gìn. Đao này không phải là sản vật của Trung Hoa đâu.

Từ đấy nàng lại tới lui như xưa.

Được vài tháng, bỗng một hôm nàng ngồi dưới đèn nhìn Dương như muốn nói điều gì, nhưng đôi ba phen đỏ mặt lại thôi. Chàng hỏi thì đáp:

- Ơn chàng yêu thương đã lâu, thiếp được tiếp hơi người sống, hằng ngày lại ăn thức ăn nấu nướng, nên bộ xương trắng lại có cơ hồi sinh. Song cần có tinh huyết của người sống nữa mơí có thể sống lại được.

Dương cười đáp:

- Tại nàng không chịu, chứ tôi nào có tiếc gì.

Nàng nói:

-Sau khi chung đụng chàng tất bị ốm nặng trong hơn hai mươi ngày, nhưng uống thuốc vào sẽ khỏi.

Bèn cùng nhau giao hoan. Xong rồi mặc áo ngồi dậy, lại nói:

- Cần một giọt máu tươi. Chàng có thể vì yêu mà chịu đau được không?

Được. Lấy con dao sắc chích vào cánh tay cho chảy máu. Cô gái nằm trên giường bảo nhỏ vào rốn. Rồi ngồi dậy dặn:

- Thiếp không đến nữa. Chàng nhớ tính đủ kỳ hạn trăm ngày, hễ có con chim xanh đậu trên ngọn cây trước mộ thiếp kêu lên mấy tiếng thì phải đào mộ ngay.

Dương cẩn thận ghi nhớ lời dặn. Bước ra cửa rồi, nàng còn nghoảnh lại bảo:

- Hãy nhớ kỹ đừng quên nhé, sớm hay muộn đều không thể được!

Nói rồi ra đi. Hơn mườn ngày sau Dương quả ốm nặng, bụng trướng lên tưởng chết. Thầy lang cho thuốc uống, chàng đi ngoài ra những chất đen nhão như bùn, đúng muời hai hôm thì khỏi.

Tính đúng một trăm ngày, chàng sai người nhà vác mai thuổng ra đợi sẵn. Khi mặt trời sắp lặn, quả thấy con chim xanh kêu hai tiếng. Dương mừng nói:

- Được rồi!

Bèn phát gai góc, đào mộ. Thấy quan quách đã nát mà nét mặt vẫn tươi như người sống, sờ vào còn ấm. Trùm áo mang về, đặt chỗ nằm ấm áp, nghe có hơi thở thoảng nhẹ, mảnh như sợ tơ. Dần dần đổ cháo nóng cho, nửa đêm thì tỉnh hẳn.

Vẫn thường bảo Dương rằng:

- Hai mươi năm mà như một giấc mộng vậy.

TRẦN THỊ BĂNG THANH dịch

Chú thích(*) sông Tứ Thủy: thuộc huyện Tứ Thủy, tỉnh Sơn Đông.

(**)Liên xương cung từ: tập thơ của Nguyên Chẩn (778-831) nhà thơ đời Đường.

(***) Nguyên văn: "cung từ" là những bài thơ chuyên vịnh các việc lặt vặt trong cung cấm, nhất là về số phận người cung nữ.

(****) Có bản chép: "ban ngày phải ngủ"