Thời gian nháy mắt đã đến năm 1952. Trong năm này, chính quyền Nhân Dân Chính Phủ bắt đầu phỏng theo hình thức Xô Viết, tiến hành điều chỉnh tổng thể đối với tất cả các trường cao đẳng đại học trong cả nước.
Trương Khởi Nguyệt mười tám tuổi, chuẩn bị thi đại học, mà ba trường đại học St.Johan, Aurora, Hỗ Giang danh tiếng của Thượng Hải lại bị xóa bỏ trong cuộc điều chỉnh. Hôm nay, cô đang cầm quyển "Giáo dục học" của Khải Lạc Phu ngẩn người bên cửa sổ, đó là do Đường Vân Thâm mang về từ trường học, nói là mỗi người thầy đều phải học.
Cô nhớ bản thân mình đã từng lôi kéo Đường Vân Thâm, lập lời thề dưới gốc cây nhãn to lớn ở St.Johan, nhất định phải thi đậu vào đây nơi Cố Duy Quân (*) đã từng đi qua, hay trường đại học nổi tiếng của Lâm Ngữ Đường (*). Hiện tại, cô đã chuẩn bị tốt mọi thứ, lần này đúng là vượt qua biển lớn mà. Giống như chuyến tàu lúc nửa đêm, bỗng nhiên mất đi ngọn hải đăng dẫn đường, khắp bốn phương là một màu tối đen, làm cho người ta không biết tiếp theo phải đi con đường nào.
(*) Cố Duy Quân: (29 tháng 1 năm 1887 - 14 tháng 11 năm 1985) là chính khách và nhà ngoại giao từ Trung Hoa Dân Quốc.
(*) Lâm Ngữ Đường: (10 tháng 10 năm 1895 – 26 tháng 3 năm 1976) là nhà văn nổi tiếng của Trung Quốc. Ông được xem là người có công lớn trong việc giới thiệu văn hóa Trung Quốc ra thế giới qua những tác phẩm viết bằng tiếng Anh, bàn về nghệ thuật, văn hóa và nhân sinh quan của người Trung Quốc.
"Khởi Nguyệt, ăn cơm thôi." Mỗi ngày tan làm, Đường Vân Thâm đều mang thức ăn ở căn tin trường học về nhà, hâm nóng lại cho bữa tối của hai người.
Trương Khởi Nguyệt "Ơi" một tiếng, thu hồi tâm tư, thay bằng vẻ mặt tươi cười. Cô biết anh trải qua mỗi ngày giống như là bước trên tấm băng mỏng, nên không hề muốn anh phải lo lắng cho chuyện của mình.
"Sắp thi đại học rồi, em đã chuẩn bị được như thế nào?" Đường Vân Thâm gắp một miếng thịt, để vào chén của Khởi Nguyệt.
Khởi Nguyệt gắp thịt lên, lại để vào trong chén của Đường Vân Thâm. "Em là con gái đó, lần nào anh cũng gắp thịt cho em là muốn em trở nên mập ú hay sao?"
"Em quá gầy, mập lên một chút mới đẹp."
Anh vẫn đặt trở lại, Khởi Nguyệt không từ chối nữa, chỉ cười hỏi: "Anh Vân Thâm, nếu em thực sự trở thành một người vô cùng mập mạp, không có ai nguyện ý cưới em, vậy anh sẽ phải nuôi em cả đời sao?"
Đường Vân Thâm không trực tiếp trả lời, hỏi ngược lại một câu: "Không phải anh vẫn đang nuôi sao?"
Khởi Nguyệt buông đũa xuống, im lặng một hồi.
Đường Vân Thâm nghi hoặc ngẩng đầu lên nhìn cô, lại nhìn không ra biểu tình của cô.
"Còn hai năm nữa là mười năm rồi." Cô nói rất nhỏ, nhưng anh đã nghe thấy rồi.
Anh ngẩn người, làm bộ không nghe thấy, bắt đầu vùi đầu ăn cơm. Đang ăn đột nhiên anh mở miệng nói: "Nghe nói, trưởng lớp của các em có ý với em."
"Anh nói Quý Đào sao?"
"Nghe nói nhân phẩm hay học vấn của cậu ta đều ưu tú, là một cậu trai tốt." Đường Vân Thâm nói xong, đột nhiên cảm thấy ngực có chút không thoải mái. Từ trước đến nay anh vẫn rất khỏe mạnh, nghĩ lại đại khái là tối hôm qua ngủ không ngon, hôm nay lại dậy quá sớm nên hơi mệt mỏi.
"Hôm nay, cậu ấy hỏi em muốn thi vào trường nào." Khởi Nguyệt nhìn chằm chằm Đường Vân Thâm, tiếp tục nói.
"Em trả lời như thế nào?" Đường Vân Thâm cảm thấy sự khó chịu này lại tăng thêm, xem ra hôm nay phải đi ngủ sớm một chút.
"Em nói, em muốn thi vào St.Johan."
"Nhưng mà không còn St.Johan rồi." Đường Vân Thâm nhíu mày.
"Đúng rồi, cho nên em quyết định không thi nữa."
Đường Vân Thâm mạnh mẽ ngẩng đầu lên: "Em vừa nói cái gì?!"
"Không có St.Johan, em sẽ không thi nữa." Trương Khởi Nguyệt bình tĩnh nhìn thẳng vào anh, ánh mắt trong suốt.
"Không học đại học, em muốn làm cái gì?" Đường Vân Thâm nhìn cô, không hiểu sao lại thấy chột dạ.
"Em sẽ ở nhà mỗi ngày đều nấu cơm cho anh." Trương Khởi Nguyệt nhạy bén bắt được một tia dao động mỏng manh trong ánh mắt của anh, trong lòng nhịn không được bày ra nụ cười giảo hoạt, cố ý nói: "Chịu đựng ăn mấy cái thức ăn căn tin này mỗi ngày như vậy là đủ rồi."
Đường Vân Thâm ngạc nhiên, anh không biết nấu ăn, lại càng không muốn để cho cô cả ngày bị nhiễm khói dầu, bởi vậy khi cô bất thình lình nói một câu như vậy làm cho anh không nói lại được gì.
"Ha ha." Nhìn bộ dáng quẫn bách của anh, cô không khỏi bật cười, "Anh Vân Thâm, em nói đùa đấy. Là thế này, mấy ngày trước em nhìn thấy trường tiểu học đối diện ngoài đường lớn thông báo tuyển dụng giáo viên, chỉ cần tốt nghiệp trung học. Em liền đi thử. Người ta nói ngày mai là có kết quả, em hứa với anh, nếu không trúng tuyển, em liền chuyên tâm thi đại học. Có được không?"
Đường Vân Thâm nhíu mày, rơi vào trầm tư. Anh biết có rất nhiều lời cô sẽ không nói ra, nhưng anh biết. Cô xuất thân từ gia đình tư bản, cha mẹ lại là đại Hán gian, hiện giờ có một số trường học cho dù cô có tâm và có năng lực, nhưng chưa chắc sẽ nhận cô. Nếu có thể sớm đi làm, như vậy biết đâu vẫn tốt hơn.
"Em trưởng thành rồi, anh cũng không làm chủ cho em được nữa. Em tự quyết định đi." Cuối cùng Đường Vân Thâm vẫn bất đắc dĩ thở dài.
Từ ngày nhắc tới Quý Đáo, Thì Quý Đào này bắt đầu thường xuyên xuất hiện trong tầm mắt của Đường Vân Thâm. Khởi Nguyệt đi dạy học, mỗi ngày cậu ta bắt đầu tới chờ, rồi mỗi ngày đều đưa cô về, luôn biếu cho Đường Vân Thâm một ít trái cây, "Anh hai, anh hai" gọi hết sức thân thiết, có vẻ rất giống thành viên trong gia đình họ. Nhìn qua Khởi Nguyệt cũng có chút hảo cảm với cậu ta, mỗi lần về đều cười rất vui vẻ.
Chỉ là gần đây Đường Vân Thâm lại cảm thấy ngực càng ngày càng không thoải mái, giống như bị bệnh nan y vậy. Buổi tối trằn trọc, sao cũng ngủ không được, ban ngày lại thơ thẩn lớ ngớ, giống như trên thế giới này chỉ còn lại mình anh cô độc.
Hôm nay lúc ăn cơm, dưới ánh đèn Trương Khởi Nguyệt nhìn thấy quầng đen dưới mắt Đường Vân Thâm, chân mày nhíu lại.
"Anh Vân Thâm, gần đây anh bị làm sao vậy?"
Đường Vân Thâm nhìn nhìn cô, bất chợt không biết nên nói cái gì. Gần đây anh luôn có một loại cảm giác, giữa anh và cô đã ít trò chuyện.
"Ngày mai, bữa tối ngày mai chúng ta ra ngoài tiệm ăn." Đường Vân Thâm đột nhiên nói.
Trương Khởi Nguyệt sửng sốt, cô biết rõ tình hình trong nhà, lấy đâu ra tiền dư để ăn ngoài tiệm chứ? Nhưng Đường Vân Thâm cũng không nói gì thêm.
Ngày hôm sau, như thường lệ sáng sớm Quý Đào đã sớm tới đón Trương Khởi Nguyệt, nhưng lúc hết giờ làm, Trương Khởi Nguyệt trở về một mình. Đường Vân Thâm nhìn cô, vẫn không nói gì, trực tiếp dẫn cô ra ngoài.
Bữa cơm này Đường Vân Thâm gọi món ăn, đều là món Khởi Nguyệt thích ăn. Bữa ăn này giữa hai người đặc biệt ngầm hiểu, đều không nói chuyện, chỉ vùi đầu vào ăn, thậm chí còn không nhìn nhau.
Lúc ra khỏi quán ăn thì trời đã tối rồi. Trên đường gió thổi hiu hiu, người cũng rất ít.
"Anh thích em đúng không?" Cô cắn chặt răng, nhưng cuối cùng vẫn hỏi.
Đường Vân Thâm im lặng một lúc lâu, chỉ nói một câu: "Em đừng có tùy hứng nữa."
"Em cứ tùy hứng đó, nếu không thì em sẽ không để đến hôm nay mới hỏi." Trương Khởi Nguyệt rơi nước mắt, "Đã nhiều năm như vậy rồi, sao anh cứ từ chối đối tượng mà mọi người giới thiệu cho anh? Sao anh lại khó chịu khi em với Quý Đào qua lại với nhau? Tại sao chứ --"
"Đâu có nhiều tại sao như vậy chứ." Đường Vân Thâm cắt ngang cô, suy nghĩ một hồi, lại bổ sung một câu, "Anh là thành phần bất hảo, tội tình gì lại hại người ta chứ. Có thể yên ổn sống hết cuộc đời này là anh thấy đã đủ lắm rồi."
"Anh đã bán con dấu mà chú Đường đưa cho chúng ta." Nếu đã nói rõ, hôm nay cô muốn lôi ra chân tướng sự việc. Lúc cô phát hiện bọn họ đều có một con dấu, cái của anh chỉ còn cái hộp không, vậy thì đã hiểu rõ ý nghĩa của bữa cơm này.
Anh muốn ép bản thân mình buông bỏ.
"Là vật ngoài thân, đổi lại một bữa ăn no mà thôi." Đường Vân Thâm khẽ nói.
"Em cũng là thành phần bất hảo, không sợ anh liên lụy." Cô kiên trì.
"Con gái dầu gì cũng khác. Anh hi vọng, em có được nơi chốn tốt thôi." Anh không muốn nói nữa, sợ bản thân mình không kiên trì chịu không nổi đã kích, "Đi thôi."
Sáng sớm hôm sau, mặt trời chiếu vào cửa sổ, chiếu đến trên bàn cơm, vừa vặn chiếu đến bánh quẩy mà Đường Vân Thâm mua sáng nay. Đường Vân Thâm chú trọng việc ăn uống, đã sớm cắt bánh quẩy thành đoạn ngắn, bên cạnh còn để một chai xì dầu. Trương Khởi Nguyệt vùi đầu ăn cháo, Đường Vân Thâm nhìn nhìn cô, không ai mở miệng trước.
Bên ngoài truyền đến tiếng huyên náo phá vỡ sự im lặng trong nhà họ Đường. Hai người trước sau nhìn về phía cửa, vừa đúng lúc có người bước đến từ phía ngược sáng. Người này thân hình cao gầy, có vài phần giống với Đường Vân Thâm. Bởi vì cửa đã rộng mở, anh ta liền gõ tượng trưng mấy cái vào cửa.
"Mời vào." Đường Vân Thâm để đũa xuống, đứng lên.
Bước vào là một người đàn ông lịch sự mang mắt kính. Trên tay anh ta cầm một cái túi giấy màu nâu, trên mặt là nụ cười ôn hòa.
"Chào anh chị, tôi đây họ Đường, Đường Tranh, là người mới đến thuê nhà bên cạnh. Đây là chút quà mọn, mong rằng sau này sẽ chiếu cố nhiều hơn."
Sau một màn chào hỏi, Đường Vân Thâm biết được đôi chút, hàng xóm mới đến chính là đôi vợ chồng trẻ. Người chồng là Đường Tranh, là hiệu trưởng mới điều tới của trường trung học nổi tiếng Hoa Sơn. Người vợ là Đàm Vân, là giáo viên tiểu học môn ngữ văn, vừa khéo đang muốn đến trường của Khởi Nguyệt để báo danh. Nhà bọn họ còn có một con mèo đen gọi là Pandora.
Đường Tranh đến chào hỏi tạm thời hóa giải tình cảnh gượng gạo lúng túng của Đường Vân Thâm và Trương Khởi Nguyệt. Trương Khởi Nguyệt chủ động yêu cầu đi cùng Đàm Vân đến trường học, đương nhiên Đường Tranh vô cùng cảm kích.
Nhìn bóng lưng rời đi của Đường Tranh, Đường Vân Thâm hỏi: "Sao Quý Đào còn chưa tới?"
"Sáng hôm qua, em đã ngã bài với anh ấy rồi. Cứ kéo anh ấy tới đây để thử anh, làm cho em cảm thấy bản thân mình thật hèn hạ." Khởi Nguyệt cay đắng cười, "Anh Vân Thâm, em sẽ không làm như vậy nữa."
"Em..." Đường Vân Thâm nghẹn lời.
"Anh có nhớ không, có một lần anh Vân Tề mang đến một quyển sách, nói là anh phải đọc nó."
"Hiểu châu từ?"
"Ừm, về sau các anh cùng nhau thảo luận về quyển sách này. Anh nói, thích nhất một câu trong đó, “Không gặp thiên nhân không mục thành”(*)."
(*) Không rõ câu này là Khởi Nguyệt ám chỉ chuyện tình cảm của cô và Vân Thâm hay ám chỉ chuyện chung chí hướng của Vân Thâm và Đường Tranh, nhưng theo hướng nào cũng hợp lý.
Đường Vân Thâm chăm chú nhìn người trước mặt, bốn mắt nhìn nhau, "Miểu cô tương đối tiện di tình", trong lòng anh hiểu rõ, lại chỉ có thể thở dài.
"Em cũng thích nhất câu này." Cô nở nụ cười.
Những ngày tiếp theo, tuy rằng thời cuộc ngầm cuộn trào mãnh liệt, nhưng với Đường Vân Thâm và Trương Khởi Nguyệt lại là những ngày tháng bình yên hiếm thấy. Dường như bọn họ đã đạt đến kiểu hiểu ngầm nào đó, không ai chạm đến điều riêng tư trong nội tâm sâu thẳm của mỗi người.
Bởi vì Pandora nên Khởi Nguyệt thích mèo. Một hôm thấy một con mèo lang thang ở bên đường cạnh công viên, liền phấn khởi mang về. Đó là một con mèo mướp, Khởi Nguyệt gọi nó là Tango. Lúc Tango mới tới thì sợ hãi rụt rè, nuôi dưỡng vài ngày liền vùng lên uy phong lẫm lẫm, đặc biệt trời vừa tối là thích chạy theo đánh nhau với Pandora.
Chính vì vậy mà Khởi Nguyệt vô cùng phiễn não. Đường Vân Thâm thì ngược lại, lúc Tango vừa tới vẻ mặt vô cùng ghét bỏ, hiện tại nuôi dưỡng phát sinh cảm tình, ngược lại với Khởi Nguyệt anh rất để ý đến nó. Mỗi lần vừa nghe động tĩnh liền gấp rút mặc thêm áo khoác, cầm cây gậy dựng ở góc tường, xông ra giúp sức. Đàm Vân thương tiếc cho Pandora, lại trở mặt với Đường Vân Thâm, vì thế mỗi lần ở trường đều đi theo Khởi Nguyệt nói bóng nói gió về chuyện trẻ con này.
Hôm nay, Đường Vân Thâm lại cầm gậy định chạy đi, Khởi Nguyệt kêu anh lại.
"Anh Vân Thâm, anh không sợ hiệu trưởng Đường cũng xông ra giúp đỡ Pandora sao?"
Đường Vân Thâm nhướng mày, "Anh ta sẽ không, mỗi ngày hiệu trưởng Đường đều rất bận bịu, nào có thời gian nhàn rỗi như anh đây? Mà những người thuộc về khoa học kỹ thuật như họ, không có nhiều... cảm xúc như thế." Vừa nói xong, lại chạy vội ra ngoài.
Khởi Nguyệt bất đắc dĩ lắc lắc đầu, bỗng nhiên nghĩ đến chỉ là một con mèo mà Đường Vân Thâm đã bảo vệ che chở như vậy, nếu như là con của mình... Không biết cuộc đời này, anh và cô sẽ có hay không.
Mùa thu năm 1957, Đường Vân Thâm lại rơi vào vòng xoáy của cuộc vận động "Chống lại cánh Hữu". Trong nhà tất cả rương hòm đựng thư họa đều bị khiêng đi, còn đàn Piano mà anh trân ái nhất, bị đập nát nhừ. Trương Khởi Nguyệt nhìn sàn nhà bừa bộn, khóc không ra nước mắt. Mãi cho đến mùa xuân hai năm sau, anh mới được thả về.
Khởi Nguyệt nhận được thông báo cho phép cô đi đón người, nhưng khi cửa sắt mở ra để phóng thích Đường Vân Thâm, trong lòng Khởi Nguyệt dâng lên một tia hoảng sợ. Cô biết rõ anh ở trong đó tất nhiên sẽ không dễ chịu, nhưng nghĩ đến bất kể như thế nào, chỉ cần anh còn một lòng nhiệt huyết, đối với cô mà nói là quá tốt rồi.
Cô hít sâu một hơi, chỉ nghe thấy trái tim trong ngực đập loạn thình thịch.
Đường Vân Thâm bước ra ngoài. Mái tóc vốn ngắn giờ đã hơi dài, mà còn cáu bẩn lộn xộn. Trước kia dáng người anh đâu ra đấy, mà bây giờ dáng người thay đổi trở nên gầy còm, trước kia thân người thẳng đứng, mà bây giờ lưng đã hơi còng...
Khởi Nguyệt chạy lên phía trước lau đi vết bẩn trên má anh, phía trên đầu có một vết máu thật dày dính chặt cứng và khô ráp. Ánh mắt anh hơi lơ đễnh, còn trên môi thì đầy những vết nứt nẻ. Cho dù vừa rồi đã chuẩn bị tốt tâm lý, bây giờ Khởi Nguyệt vẫn không cách nào kìm nén cứ để nước mắt rơi như mưa. Cô ôm lấy Đường Vân Thâm, còn anh chỉ đờ đẫn dựa vào cô, cô hôn lên vết nứt nơi khóe môi anh, anh lại vô tri vô giác.
"Anh Vân Thâm, chúng ta về nhà thôi." Khởi Nguyệt đưa tay lau nước mắt, lấy áo khoác bông khoác lên cho Đường Vân Thâm, đỡ anh dậy đi về nhà. Lúc này mặt trời chiều đã ngã về tây, trên đường chỉ còn lại ánh sáng mờ sau cùng.
Hơn hai tháng sau, Đường Vân Thâm mới từ từ khôi phục. Anh quyết định không đề cập tới những tháng ngày bị giam giữ kia, Khởi Nguyệt cũng không hỏi. Chẳng qua là trước kia anh rất ít khi uống rượu, bây giờ lại tiêm nhiễm thói nát rượu. Bởi vì lao động trong nhà tù đã tổn hại sống lưng anh hỏng hết rồi, thời tiết âm u lạnh lẽo một chút là toàn thân đều đau nhức, chỉ có thể dựa vào chất cồn để trải qua giày vò đó.
Thế nên Khởi Nguyệt lại đi tìm Quý Đào. Quý Đào tốt nghiệp sau đó được phân đến xưởng rượu, càng có thể thuận tiện mua được rượu. Hôm nay, Khởi Nguyệt đang nấu không ít đồ ăn, Quý Đào khăng khăng đưa rượu đến nhà cô.
"Cám ơn." Khởi Nguyệt lấy tiền đưa cho Quý Đào.
Quý Đào lại trực tiếp nắm tay cô. Khởi Nguyệt sợ Đường Vân Thâm nghe được, chỉ cố gắng tránh ra, nhưng không có mở miệng nói.
"Mình không để tâm chuyện trước đây của cậu, mình cũng không để tâm cậu có thích mình hay không." Quý Đào lại cố ý nói lớn tiếng, anh chính là muốn để cho Đường Vân Thâm nghe được, "Mình chỉ muốn bảo vệ cậu, chăm sóc cậu."
Đường Vân Thâm đương nhiên nghe được, anh từ từ nắm chặt nắm tay, mặc cho móng tay đâm sâu vào lòng bàn tay. Máu đã rỉ ra nhưng anh vẫn không kìm chế nổi con thú đang rít gào trong lòng. Anh đấu tranh rồi rút ra một con dao găm từ dưới gối, xắn tay áo của mình lên --
Da dẻ của cánh tay này đã không còn tốt nữa rồi. Từ sau khi trở về, anh đau nhức liền muốn uống rượu, uống rượu rồi thì không khống chế được muốn nổi giận. Anh sợ làm tổn thương đến Khởi Nguyệt, đành phải trốn đi, rạch một đường rồi một đường trên cánh tay, mãi cho đến khi cảm nhận được đau đớn đã che giấu tất cả các cảm quan...
Mấy lần anh đều muốn khuyên cô buông bỏ mình, tiếp nhận Quý Đào. Nhưng mỗi lần lời nói đến bên miệng thì nhìn đến ánh mắt của Khởi Nguyệt, lại nuốt trở về. Bởi vì anh sợ, sợ tự mình cho là đúng cũng sẽ xúc phạm tổn thương tới cô.