CÂU HỎI: Bạn có thể tìm thấy học cầu, chùm thần kinh loan khúc, vùng Wernicke[1] và rãnh Rolando[2] ở đâu?
TRẢ LỜI: Não.
[1] Vùng Wernicke: nằm ở thùy thái dương, đảm nhiệm chức năng ngôn ngữ và tư duy.
[2] Rãnh Rolando: rãnh bề mặt phân chia các thùy não.
***
Đúng vậy, tôi đang ngày càng ngu ngốc. Hay nên nói là “ngu ngốc hơn” nhỉ?
Điều này không phải chỉ do tham gia vào đội tuyển thi Thách thức, mà còn do những bài giảng. Tôi bước vào rồi ngồi xuống, mắt sáng ngời, tỉnh táo, và ngay cả khi có điều gì đó khiến tôi thực sự quan tâm, như là thơ siêu hình, hoặc sự phát triển thể thơ xônê, hoặc sự nổi dậy của tầng lớp trung lưu trong tiểu thuyết Anh, tôi vẫn nhận ra rằng, sau khoảng mười phút mình đã hoàn toàn mất phương hướng và bối rối đến độ nghĩ có khi mình đang nghe một trận bóng đá trên đài phát thanh cũng nên. Tôi đi vào thư viện trường, nó gần như đang rên rỉ thành tiếng về sức nặng và sự mênh mông của tri thức nhân loại, và lần nào cũng xảy ra hai việc: a) tôi bắt đầu nghĩ về tình dục, b) tôi cần đi nhà vệ sinh. Tôi lên giảng đường và ngủ gật, hoặc chẳng đọc nổi một quyển sách nào vì thường ngủ gật giữa chừng, hoặc ngay ở trang đầu đã chả hiểu quyển sách nói cái gì, hoặc không hiểu phần dẫn chiếu, hoặc chỉ mải nhìn các cô gái ở quanh phòng, và ngay cả khi thật sự hiểu bài giảng, tôi cũng không biết phải nói gì về nó, thậm chí còn không biết mình đồng tình hay phản đối nữa. Tôi đã được ban cho cơ hội, hoàn toàn từ kinh phí của chính phủ, để học những tác phẩm kiệt xuất, bất hủ, tuyệt vời, và phản hồi của tôi dành cho những tác phẩm đó không có gì sâu sắc, quá lắm chỉ là “ngón cái chỉ lên” hoặc “ngón cái chỉ xuống”. Rồi trong khi một ai đó tóc bóng mượt, sáng chói ở hàng ghế đầu giơ tay phát biểu những câu như “Nói nghiêm túc nhé, các bạn có nghĩ là ngôn từ của nhà thơ Ezra Pound thì có thể đọc được tuy hơi khó hiểu vì nó gắn chặt một cách quá gò bó vào cấu trúc câu không?” và mặc dù tôi hiểu tất cá các từ riêng lẻ trong đó, “đọc được”, “nghiêm túc”, “thì” và thậm chí “gò bó”, tôi vẫn không biết khi sắp xếp chúng trong câu theo thứ tự đó thì câu có nghĩa là gì.
Và tương tự như vậy khi tôi cố gắng đọc những thứ đó, nó trở nên đặc sệt trong đầu tôi, đến nỗi một bài thơ sâu sắc, nổi tiếng như Núi trắng của Shelley đã thành ra thế này: “Vũ trụ Vĩnh hằng/ Chảy tràn trong tâm khảm, và cuộn cuộn thành gì-gì-ấy-nhanh/ Bây giờ thì tối đen - bây giờ gì-gì-ấy-đó - bây giờ gì-gì-ấy-đó-đó” cho đến khi từ ngữ nát vụn ra rồi tan biến thành mây khói. Dĩ nhiên nếu bà Shelly phát hành Núi trắng dưới dạng một đĩa đơn đường kính khoảng mười tám xăng ti mét thì tôi có thể học thuộc lòng từng chữ một và nói cho bạn biết vị trí xếp hạng cao nhất của nó, nhưng bởi vì đây là văn chương, mà văn chương thì thường đòi hỏi trí tuệ, nên tôi chả biết tí gì sất. Điều đáng buồn là tôi yêu Dickens và Donne và Keats và Eliot và Forster và Conrad và Fitzgerald và Kafka và Wilde và Orwell và Waugh và Marvel và Greene và Sterne và Shakespeare và Webster và Swift và Yeats và Joyce và Hardy, thật sự, thật sự yêu họ. Mỗi tội họ không yêu lại tôi.
Chuyện này bắt đầu xảy ra từ khi nào? Tại sao không tìm ra cách giải quyết cơ chứ? Rốt cuộc thì bộ não cũng là một loại cơ, nên tôi nghĩ nếu mình tập luyện đầy đủ, để nó phát huy tài năng, nó sẽ trở thành một nắm đấm màu trắng chứa protein, chắc nịch, hoạt động mạnh, phát ra điện tích. Thay vào đó tôi cảm giác như thể đầu tôi đặc những chất âm ấm, nhớp nháp, xám xịt bủng beo và vô dụng, thứ mà ta thấy được gói trong túi nhựa bên trong con gà ở siêu thị. Thực tế, hiện giờ tôi đang nghĩ về não mà thậm chí còn không biết chắc rằng về mặt chuyên môn nó có phải là một loại cơ hay không nữa. Nó là một cơ quan? Hay mô? Hay một tuyến? Não tôi chắc chắn là một tuyến.
Và tối nay não thể hiện tính năng tuyến tối đa, tại buổi luyện thi Thách thức ở căn hộ của Patrick. Đây là buổi họp đầu tiên của năm mới, mà chỉ còn một tháng nữa là đến lần xuất hiện đầu tiên của chúng tôi trên truyền hình, nên Patrick đặc biệt dễ cáu, nhất là khi anh ta sắp sửa giới thiệu yếu tố hoàn toàn mới và thú vị trong quá trình luyện tập. Patrick đã dành cả kỳ nghỉ Giáng sinh tạo ra những cái chuông - những dụng cụ dùng tạm chạy bằng bốn cục pin được làm từ đèn cây Giáng sinh và chuông cửa bắt vít vào một tấm gỗ dán vuông vức có kích thước của một cái đĩa than mà anh ta đã phủ cho một lớp sơn bóng đỏ - và anh ta tha thiết tự hào về phát minh mới này, vì tôi hầu như không hề có thời gian nói câu chào và chúc mừng năm mới với Lucy Chang, hay hỏi thăm Alice về buổi thử vai thì cả đội đã ngồi lên ghế sofa, chuông đặt trên đầu gối. Patrick ổn định chỗ ngồi trên chiếc ghế văn phòng có chân xoay với một tập giấy dày cộp có những thẻ mục lục kích cỡ 4x6, chỉnh cái đèn bàn chiếu sáng qua vai, và bắt đầu...
“Nào, câu hỏi khởi động, mười điểm - vị thủ tướng Anh thế kỷ mười tám nào được đặt biệt danh là Người Bình Dân Cao Quý?”
Tôi bấm chuông. “Gladstone?” tôi trả lời.
“Không đúng,” Patrick nỏi. “Ai có câu trả lời khác không?”
“Pitt cha?” Alice đáp.
“Đúng. Brian, trừ năm điểm. Chẳng phải tôi đã nói là thế kỷ mười tám à?”
“Phải, anh có nói...”
“Còn Gladstone là mười chín...”
“Đúng, tôi biết...”
“Thế thì được. Quốc gia nào dưới đây không có đường bờ biển. Niger, Mali, Chad, Sudan.” Tôi nghĩ mình biết câu này, nên bấm chuông và nói...
“Sudan!”
“Không đúng,” Patrick nói.
Lucy Chang trả lời, “Tất cả, trừ Sudan?”
“Đúng. Vậy là bị trừ mười điểm, Brian. Tiếp, dây thần kinh tiền đình, cơ căng màng nhĩ, bóng, túi bầu dục của tai trong và túi nhỏ đều là các thành phần của bộ phận nào?”
Tôi không biết, nhưng chẳng rõ vì sao lại bấm chuông.
“Chính xác. Văn học Anh. Thế nên, Brian, cậu không nghĩ Lucy đủ năng lực hơn để trả lời à...?”
“Tôi chắc là cô ấy có thể, nhưng tôi đã nói rồi, ngón tay tôi bị trượt. Những cái chuông này khá nhạy...”
“Thế đó là lỗi cái chuông của tôi hả?”
“À...”
“Những cái chuông thật sự vào ngày thi, cậu không nghĩ chúng cũng nhạy hả?”
“Tôi chắc là chúng nhạy, Patrick...”
“... bởi vì các cậu à, tôi đã từng bấm cái chuông đó, và tôi có thể nói cho các cậu biết, cậu phải cực kỳ, cực kỳ chắc chắn câu trả lời trước khi bấm...”
“Coi nào, chúng ta tiếp tục đi chứ?” Alice nói, gắt gỏng. “Chỉ là em phải có mặt ở nơi khác vào khoảng chín giờ rưỡi...”
“Ở đâu?” tôi hỏi, đột nhiên căng thẳng.
“Hẹn hò - cậu vừa lòng chưa?” Nàng bốp chát. Lucy và Patrick đưa mắt nhìn nhau.
“Đương nhiên rồi, nhưng tớ tưởng tất cả bọn mình sẽ đi uống nước, chỉ có vậy thôi...”
“Bây giờ thì không được rồi. Nếu cậu cần biết thì tớ có buổi thứ thử vai Hedda Gabler,” tôi thầm nghĩ, hơi vênh mặt lên, và rồi tình cờ bấm chuông.
“Xin lỗi!”
“Thật ra, em không nghĩ là cái chuông của em hoạt động,” Lucy Chang nói, Patrick liền giật nó khỏi chân cô, như thể đó là lỗi của Lucy tội nghiệp, rồi lấy con dao xếp Swiss Army to từ chùm chìa khóa chọc mạnh vào nó. Alice và tôi liếc nhìn nhau một cách đề phòng và có lẽ còn lâu chúng tôi mới thành một đội chiến thắng.
Sau đó, tôi chẳng buồn trả lời câu hỏi nào nữa, ngay cả những câu chắc mẩm đáp án. Tôi để chúng cho Lucy là chính, và Alice, thỉnh thoảng, và ngay khi Patrick đưa ra những phân tích sau cuộc thi - đừng hiếu thắng với những cái chuông, luôn nhường cho người có kiến thức chuyên ngành trong lĩnh vực đó, lắng nghe câu hỏi, thận trọng khi ngắt lời - thì Alice lấy áo khoác và đi ra cửa. Mặc dù vậy, chỉ trước khi bỏ đi, để xoa dịu, nàng nói, “À, nhân tiện, mấy người bạn tớ tổ chức tiệc vào tối mai, số mười hai phố Dorchester, tám giờ. Mọi người đều được mời nhé,” rồi nàng cười cáo lỗi với tôi, tôi nghĩ vậy, và đi khỏi.
Tôi đi bộ về nhà với Lucy Chang, cô sống trên đồi và đúng là một người tử tế đến không ngờ. Tôi nhận ra Lucy là cô gái Trung Quốc đầu tiên tôi nói chuyện hẳn hoi bên ngoài một nhà hàng, nhưng tôi quyết định không nói ra điều này. Thay vào đó chúng tôi nói về quá trình đào tạo một bác sĩ, cô ấy rất quan tâm đến chủ đề này, nhưng nói rất nhỏ, và tôi phải nghiêng người để nghe, chuyện này làm tôi cảm giác mình như Ông hoàng Philip[3].
[3] Phu quân của nữ hoàng Anh Elizabeth II.
“Điều gì khiến cậu muốn trở thành một bác sĩ?”
“Thật ra là do bố mẹ tớ. Họ thường nói rằng trở thành một bác sĩ là tham vọng lớn nhất mà ta có thể có. Cậu biết đấy, cái đó thật sự tạo ra chất lượng cuộc sống khác biệt.”
“Mà cậu thích ngành đó chứ?”
“Chắc rồi. Tớ yêu nó. Thế còn cậu, thích vờ-văn-chờ-chương chứ?”
“Ồ, tớ thích. Mỗi tội tớ không biết là nó có cải thiện được chất lượng cuộc sống của ai không, chỉ vậy thôi.”
“Cậu có sáng tác không?”
“Không hẳn. Đại khái tớ chỉ muốn tập tành làm thơ.” Tôi vẫn còn đang tập nói lớn điều này lên, nhưng Lucy không châm chọc, dù sao thì cũng không thành lời. “Nghe hơi khoe khoang nhỉ?”
“Ồ, không hề. Tại sao?”
“Tớ không biết, giống như Orwell đã nói đấy; đứng trước văn thơ, phản ứng tự nhiên của người Anh là cực kỳ bối rối.”
“Thế à, tớ không biết tại sao lại thế. Một vài người tranh luận rằng thơ ca thực chất là sự thể hiện thuần túy nhất biểu hiện của một người.”
“À, phải rồi, đó là vì cậu chưa đọc mấy bài thơ của tớ.”
Cô cười nhẹ nhàng và nói, “Tớ không ngại đọc đâu. Tớ chắc là chúng rất hay.”
“Còn tớ cũng không ngại cậu mổ xẻ tớ!” tôi nói, và rồi cả hai yên lặng cố nghĩ ra nguyên nhân tại sao chuyện này nghe có vẻ thô bỉ thế.
“À, hy vọng là không bao giờ có chuyện đó!” và chúng tôi đi thêm một đoạn khá xa nữa, cố gắng rũ bỏ lời nói “mổ-xẻ-tớ” vẫn còn đang treo lơ lửng trong bầu không khí giữa hai đưa giống như một tiếng đánh rắm trong phòng triển lãm nghệ thuật.
“Thế - có đang mổ xẻ cái gì hay ho vào lúc này không?” cuối cùng tôi bèn lên tiếng.
“Hệ tim mạch.”
“Phải rồi. Cậu thích chứ?” Ông hoàng Philip nói.
“Có, tớ thích.”
“Mà đó có phải ngành cậu muốn làm khi học xong không?”
“Tớ nghĩ là phẫu thuật, dù chưa biết là trong lĩnh vực nào. Tớ bị giằng co giữa tim mạch và bộ não.”
“Chẳng phải tất cả chúng ta đều như vậy sao!” theo cái kiểu tôi cho là dí dỏm. Thực ra tôi nói trước khi thật sự hiểu nó có nghĩa là gì, thế nên lời nói đó cũng chỉ treo lơ lửng trong không khí. Và rồi, Lucy chuyển chủ đề hoàn toàn bất ngờ.
“Alice hay nhỉ?”
“Phải. Phải. Chắc thế.” Chuyện này chẳng ăn nhập gì hay sao ấy nhỉ?
Sau một hồi. “Rất xinh đẹp.”
“Hừm.”
Sau một hồi. “Các cậu trông có vẻ gần gũi.”
“À, phải, tớ tưởng bọn mình cũng gần gũi đấy chứ. Thỉnh thoảng.” Ngạc nhiên và như được khích lệ trước sự thân mật mà tôi mới phát hiện ra giữa Lucy và mình, tôi chia sẻ, “Patrick thật kỳ lạ nhỉ? Tớ nghĩ có khi nào anh ta...” nhưng Lucy thình lình cắt ngang, và đặt bàn tay lên cánh tay tôi khẽ siết chặt...
“Brian - tớ có thể nói một chuyện với cậu không? Chuyện riêng tư...”
“Tất nhiên,” tôi đáp, rồi chợt nhận ra điều mà cô sắp nói...
“Chuyện này làm tớ hơi xấu hổ...” cô nói, cau mày.
Cô ấy đang định rủ mình đi chơi! “Tiếp tục đi, nói ra đi...”
“Được... rồi...” cô nói, hít một hơi thật sâu...
Tôi nên nói gì đây? À - không. Rõ ràng tôi phải từ chối rồi...
“Chuyện là thế này...”
... nhưng làm sao mình từ chối nhẹ nhàng mà không làm tổn thương cô ấy...?
“À... chỉ là khi cậu nói chuyện với tớ, cậu có thói quen là phát âm quá to, như kiểu tớ bị điếc nặng hay sao ấy?”
“Ồ. Tớ làm vậy hả?”
“Ừm, cậu hầu như toàn nghiêng người qua, gật gù và dùng những từ quá sức đơn giản, giống như tớ có vốn từ cực kỳ hạn chế vậy? Mà tớ không biết có phải vì tớ ‘gốc Hoa’ hay là người Mỹ hay sao đó, nhưng tớ chưa bao giờ ở Trung Quốc, tớ không nói tiếng Trung, tớ thậm chí còn đặc biệt không thích món ăn Trung Quốc, thế nên tớ sẽ hiểu nếu cậu chỉ, cậu biết đấy, nói tiếng Anh thông thường, phổ thông, bình dân...”
“Xin lỗi. Tớ không nhận ra là đã làm thế...”
“Không sao, mà không chỉ có cậu, tớ bị nhiều rồi. Ý tớ là, lúc nào cũng vậy...”
“Tớ thật xấu hổ...”
“Đừng xấu hổ, không có gì đâu, chỉ là nghe hơi chịch thượng thôi.”
“Thật ra tớ nghĩ cậu phải phát âm là trịch thượng!”
“Không giỡn đâu, Brian.”
“Không, phải rồi, dĩ nhiên không rồi.” Bây giờ chúng tôi đã ở bên ngoài Richmond House. “Thế, gặp nhau ở bữa tiệc ngày mai chứ?”
“Chưa biết. Tớ không giỏi chuyện tiệc tùng.”
“Nhưng có thể.”
“Có thể,” cô ấy bắt đầu đi lên đồi.
“Nhân tiện - tớ có thể hỏi cậu một chuyện không?”
Cô dừng lại, hơi căng thẳng “Nói đi.”
“Não - nói về mặt y học, đó là cơ hay tuyến vậy?”
“À, đó là sự tập hợp của nhiều loại mô thần kinh khác nhau, tất cả đều với mục đích kết nối, giống nhau, nên về mặt kỹ thuật não bộ cũng là một cơ quan. Sao vậy?”
“Chỉ muốn biết thôi. Gặp cậu ngày mai nhé.”
“Tạm biệt,” tôi nhìn con gấu trúc của cô biến mất dần lên đồi.
Tôi đang quay người và chuẩn bị nhảy cóc lên bậc thang dẫn lên cửa trước thì chợt để ý thấy một bóng người lom khom trong bóng tối, dựa vào cánh cửa trước, đầu cúi xuống, chắn ngay lối ra vào. Tôi dừng lại giữa các bậc thang, người cứng lại vì sợ, nhìn săm soi vào người đàn ông đó, hắn đưa hai tay vuốt lên cái đầu được cạo gần như trọc lóc trước khi ngước lên nhìn tôi. Tôi sắp sửa đương đầu trực diện với cảm giác hiểu thế nào là bị trấn lột thì cái bóng tối đen đó lảo đảo trên đôi chân và cất tiếng nói: “Này - cô em châu Á là ai vậy, Bri?”
Và rồi, đang bước ra khỏi bóng tối, tôi nhận ra đôi mắt sắc, tinh anh của Spencer Lewis.