Lila tiếp tục chụp ảnh đoàn người đến tham gia buổi lễ ăn thịt nướng ngoài trời. Cả thành phố Trekfontein hầu như đều kéo đến sân vận động ở dưới chân dẫy núi đá trên thảo nguyên Nam Phi vươn lên như những cái tháp nhọn xám xịt. Quanh sân vận động san sát xe jeep, xe tải, xe con từ thành phố cách đấy nửa dặm ùa đến, băng qua một vùng đất cát bằng phẳng.
Đứng từ xa mà nhìn, Trekfontein trông cũng giống như các thành phố khác trong vùng Transvaal : những tòa nhà tường trắng, nhiều nhà lợp tranh để cho mát vào thời tiết mùa hè nóng bức ở đây; những hành lang rộng im mát và những căn phòng sáng sủa. Vươn lên cao trong đám nhà cửa là Giáo đường của Giáo hội cải cách Hà Lan. Trông những hàng cột trắng lóng lánh, mới hiểu được giọng nói ở đây khàn khàn mang màu sắc Phi châu đang ồn ào quanh Lila.
Họ tụ tập ở đây để ăn mừng lễ chiến thắng hằng năm, vì đã đấu tranh thắng lợi. Những đổi thay đang diễn ra khắp Nam Phi. Chủ nghĩa phân biệt chủng tộc đã cáo chung, ngoại trừ ở Trekfontein. Ở đây, người ta vẫn tiếp tục bảo vệ người da trắng, ngay cả những khi họ phạm lỗi lầm. Không người da đen nào được có công ăn việc làm trong thành phố hết. Không người da đen nào có quyền vượt qua ranh giới của thành phố để vào trong pháo đài phân biệt chủng tộc vĩ đại cuối cùng này của Liên bang hết.
Tên Trekfontein đã nổi tiếng khắp thế giới, khiến cho Raza chú ý đến. Hắn đã nói với Lila rằng thành phố này sẽ cung cấp được một bức tranh minh họa hoàn hảo về tín điều đang bao trùm lên cả hai mặt đời sống của hắn : thứ nhất hắn tin rằng sự hủy diệt là hành động duy nhất để kiến tạo, và sự bạo tàn là hành động tái tạo của chính con người; thứ hai là hễ một kẻ thù ngã xuống là một người tự do sẽ vươn lên để truyền bá cách mạng.
Dưới những hàng rào chắn ghi hàng chữ "Trekfontein là Trái tim của Tổ quốc”, "Da Trắng và Tự hào", có nhiều phụ nữ mặc áo quần mùa hè, cầm dù để chống lại cơn nắng nóng bức của Phi châu. Nhiều thanh niên mặc áo quần cụt, kiểu áo quần vùng thảo nguyên. Trẻ em đều mặc y phục kiểu vùng Voortrek, con gái thì váy dài, mũ có quai vòng dưới cằm. Con trai thì
áo sơ mi hồ cứng, đồng phục.
Khi Lila đi vào trong đám đông, mọi người đều vẫy tay chào chị, miệng cười niềm nở. Trong hai ngày ở Trekfontein, chị đã trở thành khuôn mặt quen thuộc của phần lớn số cư dân đông năm ngàn bốn trăm bảy mươi hai người ở đây, chị đã chụp ảnh họ khi làm việc và bây giờ đang giải trí.
Họ mừng đón chị, mời vào nhà hàng, vào nhà riêng, vào bệnh viện và nhà thờ. Khi nghe chị hỏi, họ đều chỉ vào hai nơi quan trọng của Trekfontein : đó là những ngọn núi đá màu xám vươn cao như ngọn Núi Bàn thu nhỏ đang nhìn xuống Cape Town vậy; thứ hai là bể chứa nước đã cung cấp cho Trekfontein nước sạch nhất chưa từng thấy.
Lila đã đi thăm cả hai nơi, chị bèn loại ngay dãy núi đá. Ngọn gió đang thổi từ hướng ngược lại, cho nên chị phải chú trọng đến bể nước.
— Cô đã thấy loại linh dương đầu bò ở ngoài ấy chưa ? - Một ông già đội mũ rơm, mặc bộ đồng phục nút cài cao tận cổ cất tiếng hỏi to.
— Dạ chưa.
— Vậy thì ráng tìm xem cho biết, cô bé - Ông cười khục khục.
Chị cười và bỏ đi. Lão già điên tưởng chị không biết chẳng có con vật nào đáng chụp ảnh ở trong vòng cách đây một trăm dặm. Có lẽ chị biết về đời sống hoang dã ở vùng này còn rành hơn lão ta nữa. Raza đã tạo điều kiện cho chị đọc đủ thứ sách. Đó là phương pháp của hắn... và chị đã khâm phục hắn về phương diện này. Nhưng chị vẫn vui đùa với lão già cũng như chị đã vui đùa với tất cả bọn họ. Đấy là phần quan trọng trong công việc của chi.
Sáng sớm hôm sau, chị lại ra bể nước để chụp ảnh cảnh mặt trời mọc. Rồi khi thấy không có ai theo dõi, chị bèn thử xem tốc độ nước chảy. Như lần trước, chị lại dùng một miếng gỗ nhẹ thả cho trôi theo dòng nước. Chị buộc vào mảnh gỗ một chai rượu nhỏ lấy nơi quầy rượu mini trong phòng chị tại khách sạn có cái tên rất kêu là Đại khách sạn Trekfontein. Lại một lần nữa phải mất bốn giờ cái chai mới trôi đến cửa ống cống dẫn nước từ bể. Chị thấy cái chai va vào cổng sắt vỡ toang, rượu trong chai bắn tung tóe lên đập chắn nước rồi chảy vào trong phòng bơm nước, rượu hòa tan vào nước trước khi được bơm vào thành phố Trekfontein cách đấy ba dặm. Chị thử nhiều lần, kết quả đều giống nhau.
Lila lấy làm sung sướng khi nghĩ đến giờ phút cái chai nước hoa trong túi xách đựng camêra, sẽ trôi đến cửa ống cống cũng trong chừng ấy thời gian. Đến đây, chắc phải mất thêm hai giờ nữa, vi rút bệnh than B.c mới được bơm vào thành phố Trekfontein.
Thế là sáu giờ. Mất ba giờ đi xe qua thảo nguyên để đến phi trường quốc tế Johannesburg. Thêm hai giờ nữa để chuẩn bị ra đi. Chị có thể đến Nairobi trước khi những nạn nhân đầu tiên lên chầu trời. Và có thể có mặt ở Athens trước khi người cuối cùng về cõi Diêm Vương.
Một nhân viên cảnh sát mặc áo sơ mi ka ki, quần soóc, dừng lại trước mặt chị. Ông ta nói, giọng nặng trịch :
— Bây giờ cô chụp ảnh chúng tôi là tuyệt đấy. Cô cho thế giới biết rằng họ nghĩ sao, chúng tôi cũng cóc cần.
Chị vẫy một bàn tay, mắt vẫn nhắm ở điểm ngắm của máy ảnh. — Ông đặt tay lên súng đi, ông đại úy.
Ông ta đặt bàn tay lên bao súng đeo trên thắt lưng da hiệu Sam Browne bóng láng.
— Tôi chưa bao giờ rút súng ra một lần - Viên sĩ quan nói tiếp - Cô biết tại sao không ? Vì chúng tôi gặp chuyện khó khăn với bọn Kaffir, không có bọn da đen là không có tội ác. Chỉ đơn giản như thế.
Ông ta nhìn ngực chị môt chốc, rồi lại nhìn mặt chị.
— Phụ nữ ở đây rất yên ổn. Đến vũ trường hay rạp chiếu bóng nào họ cũng không sợ phải gặp bọn da đen quấy rầy hết. Càng có tự do, chúng càng phá phách. Cô hãy nói cho ông Mandela biết thế.
— Tôi sẽ ghi nhớ điều này - Lila nói, chị lên phim máy ảnh.
Ông đại úy cảnh sát chạm tay lên chóp mũ chào rồi bỏ đi. Lila đi về phía xa đằng kia sân vận động, chỗ đang quay thịt. Chị dừng lại chụp ảnh một nhóm con trai vị thành niên mặc áo thun có in hàng chữ rất thời danh : "Quyết Bảo Vệ Dân Da Trắng".
— Báo của chị có bênh bọn Kaffir không ? - Một thanh niên hỏi. Chị nhớ ra anh ta là người hầu bàn phục vụ chị tại khách sạn. Chị cười đáp :
— Tờ "Time" phi chính trị.
Anh ta liếc xéo chị - Như thế là đứng về phe tự do rồi.
Những thanh niên khác phá lên cười. Một cô gái cao, tay chân dài, mái tóc vàng rám nắng, chỉ vào cái túi xách đựng camêra, nói :
— Tôi mang cái xách cho cô. Giá không cao hơn một thằng da đen cô thuê mang ở Johannesburg đâu.
Cả nhóm lại cười phá lên.
— Chắc là tạp chí của tôi không cho phép tôi mướn một cô gái mang túi xách đâu - Lila lễ phép nói. Khi thời gian tiêu diệt bọn heo phân biệt chủng tộc này đến, thì thật là thú vị hết sức. Chị sửa lại cái túi xách đựng camêra, rồi băng qua sân vận động. Để bảo đảm, chị lại đưa tay sờ sờ vào trong túi xách. Cái chai "Đêm Hy Lạp" vẫn còn đấy.
Một người đàn ông thấp, mập, tuổi trung niên chặn chị lại. Ông ta mặc bộ đồ mùa hè vải mỏng, thắt chiếc cà vạt rộng bản cổ lỗ, đội nón rơm. Ông ta đi với vợ. Bà vợ mặc áo màu hồng phấn, đội chiếc mũ hoa và đeo găng tay vải màu trắng.
— Xin chào người đẹp. Cô đã thỏa mãn chưa ? - Ông ta lên tiếng.
— Xin cám ơn ông thị trưởng.
Người công dân số một thành phố Trekfontein hãnh diện ra mặt. — Thật là một vinh dự được đón tiếp tờ Time đến đây.
— Chính nỗi khát vọng đạt cho được ý tưởng của ông, đã khiến ông chủ biên của tôi phải lưu tâm tới.
Người đàn bà nhìn chằm chằm qua vành mũ. Khi bà ta cất tiếng nói, giọng bà rất dịu dàng:
— Nhưng liệu khi về cô có viết không tốt về chúng tôi không ? Liêu cô có công kích chúng tôi vì chúng tôi không chịu trao thành phố thân yêu này cho một đám mọi rợ không ?
Lila cố cười làm lành. — Nhưng đây là pháo đài cuối cùng "chỉ có người da trắng thôi" mà !
Ông thị trưởng gật đầu.
— Và chúng tôi rất tự hào về chuyện này. Chúng tôi bất cần các chính trị gia ở Cape Town dọa tẩy chay quyền đại biểu cho những ai chủ trương phân biệt chủng tộc và màu da, Trekfontein sẽ vẫn đi theo con đường như trước.
— Cô hãy nhìn quanh đi, thưa cô - Vợ ông thị trưởng vung tay nói. - Không ai ở đây cảm thấy khốn khổ vì mình là da trắng hết. Nếu Chúa muốn chúng ta tất cả đều cùng một màu da, thì chắc Ngài đã sắp đặt ra rồi. Đằng này, Ngài tạo ra chúng ta đen và trắng, như đêm và ngày vậy, thì chắc là Ngài đã muốn phân biệt rồi. Vì thế mà chúng tôi yêu cầu... phải phân biệt ra.
Ông thị trưởng lại gục gặc đầu.
— Chúng tôi không muốn đánh họ. Chúng tôi chỉ không muốn họ có mặt ở đây, ở trong thành phố "của chúng tôi", ở trên vừng đất "của chúng tôi", cùng ở với dân tộc "của chúng tôi".
Vợ ông thị trưởng nhìn chằm chằm Lila, bỗng có vẻ lo lắng. — Theo cô thì thế giới sẽ hiểu chúng tôi không ?
Lila cố mỉm cười. — Chồng bà đã giải thích cương vị của quý vị rất rõ ràng rồi.
Vợ ông thị trưởng gật đầu, quả quyết nói :
— Nhưng người ngoại quốc lại thường bóp méo sự thật, họ cho ông là kẻ chống Kaffir. Ông ấy không hề đánh đập người da đen nào - Bà ta nhìn Lila chăm chú, nước mắt lưng tròng - Xin phép hỏi cô một câu : Nước Mỹ có trở thành một nơi tốt đẹp hơn không, sau những gì Martin Luther King đã làm ?
— Tôi chỉ là một nhiếp ảnh gia, thưa bà - Lila cười và nói. Chị đã biết từ lâu rằng nụ cười là phương pháp duy nhất chỉ dùng để dẹp hận thù. Ông thị trưởng nắm lấy cánh tay vợ rồi thuyết giáo một bài mà Lila đã nghe nhiều lần kể từ khi chị đến Trekfontein.
— Thưa cô. Chúa đã chọn nơi chốn này cho chúng tôi. Ngài đã dẫn những đoàn xe của tổ tiên chúng tôi đến đây, ngài bảo vệ tổ tiên chúng tôi chống lại những cái lao của người Zulu và chống lại những cái rìu của người Matabele. Một thế kỷ sau, Ngài vẫn bảo vệ chúng tôi. Cho nên những gì mà chúng tôi làm đều cho Chúa cả. Nếu Chúa không chấp nhận những gì chúng tôi làm, chắc Ngài đã tỏ ý bất bình rồi.
— Cũng như Ngài đã làm cho dân Israel vậy - Vợ ông thị trưởng nói thêm.
— Tất cả đều có trong kinh thánh - Ông chồng giảng giải - Nếu mình làm theo con đường Chúa muốn, thì mình sẽ được ban ân. Nếu không, mình sẽ bị đày đọa xuống lửa địa ngục và bị mắc phải bệnh dịch đang hoành hành.
Lila gật đầu vui vẻ : — Tôi sẽ nhớ điều đó, thưa ông Thị trưởng.
Chị bước tiếp đến những nơi quay thịt. Raza đã nói đúng. Những người này là những con quái vật làm ra vẻ mộ đạo. Một nửa thế giới sẽ vui mừng khi nghe chúng chết. Còn một nửa kia thì họ bất cần. Dân ở Trekfontein quả thật đáng đem hy sinh : họ kiêu ngạo và không có thiện cảm.
Trẻ con chạy giữa những lò nướng thịt đang chảy mỡ xèo xèo, đầy cả thịt bò ngon và những thứ thịt khác. Kế đó, những chiếc bàn chất đầy rau đủ loại. Những thùng bia và nước chanh chất cao nghệu. Lila tính ra thức ăn thức uống có thể nuôi đủ cả một trại tị nạn suốt một tuần. Những thức ăn thừa đã đổ đầy các thùng rác.
Chị bèn chụp ảnh cảnh tượng này.
— Chúng ta đã có được những con heo nuôi nấng đầy đủ nhất Liên bang rồi.
Lila quay lại, thấy ngài mục sư Chủ tịch Giáo hội Trekfontein. Ông nhìn chị bằng cặp mắt xanh lơ. Chị đoán ông chưa quá ba mươi, nhưng bộ râu đỏ rậm làm cho ông trông già hơn.
— Tại sao cô chụp những cảnh ấy ? - Giọng ông nhã nhặn đầy vẻ trí thức.
— Đây là cảnh thuộc đời sống.
Ông bước đến gần hơn. Chị ngửi thấy mùi xà phòng thơm trên người ông.
— Cô không phải là người Mỹ chứ ?
— Người nhập quốc tịch Mỹ. Giống như nhiều người Mỹ vậy - Chị thận trọng đáp.
— Gốc là người nước nào ?
— Hy Lạp.
— Cô làm cho báo "Time” bao lâu rồi ?
Lila cười rồi bước lui. — Ngài đứng yên thế nhé ? Để tôi chụp một tấm.
Đàng sau Ngài Chủ tịch là một đám con gái đang ăn thịt băm. Lila bận bịu bật cái máy này rồi bật cái khác. Tại sao ông ta hỏi câu ấy ?
— Cô đã chụp đủ để đăng cả một số báo rồi - Ngài Chủ tịch nói.
— Tôi chụp một ngàn tấm Lễ Đăng quang của Nhật Hoàng mà họ chỉ dùng có một tấm. Tờ ''Time'' là thế đấy.
Lại một lần nữa, ông ta bước đến gần hơn.
— Tôi biết. Tôi có một người anh họ làm việc tại văn phòng của tờ báo này ở Cape Town.
Lila cảm thấy hồi hộp. — Tôi sẽ đến đó rửa một số ảnh đã chụp để thử xem. Tôi sẽ chuyển lời chào giúp Ngài.
Chị cố trấn tĩnh.
— Tôi đã cố liên hệ để nói chuyện với anh ấy. Anh ấy đang đi công tác ở Lusaka. Nhưng không có ai ở đấy tỏ ra biết cô được phái tới đây.
Lila cố hết sức giữ bình tĩnh.
— Tôi đang làm tại Luân Đôn thì được phái đi. Giờ phút chót. Có ai đấy chợt có sáng kiến muốn điều tra xem chuyến viếng thăm của Mandela ra sao.
Hai tháng trước đây, Nelson và Winnie Mandela đã đến Trekfontein để trao đổi chính sách. Họ thấy thành phố hoàn toàn cửa đóng then cài. Không cửa hàng nào mở cửa. Màn cửa trong mọi nhà kéo kín bưng cho đến khi cặp vợ chồng vị nguyên thủ da đen ra về, quá thất vọng vì cảnh tượng yên lặng một cách kỳ lạ.
— Theo chúng tôi thì vợ chồng Mandela không phải là những người duy nhất bực tức về chuyện này. Mahatma Gandhi cũng giống như họ. - Ông mục sư nói nhỏ nhẹ - Còn tờ "Time" thì dĩ nhiên là công kích chúng tôi.
Chị cười khoan khoái. — Tôi không tin ngài có một người anh họ làm trong Ban biên tập của báo này.
Ông ta chạm vào cánh tay chị.
— Thực ra thì tôi không ưa anh ta. Hắn là một người Thiên Chúa Giáo bỏ đạo, thân Cộng.
Lila gật đầu, từ từ thở ra.
— Chúng ta có quá nhiều loại người như thế này. Tôi thích những người có đức tin như ông thị trưởng của ngài ấy.
Ông ta lại chạm tay chị, lần này ông cười với chị :
— Tôi rất sung sướng khi nghe cô nói thế. Chúng ta cần phải thương mến tất cả những bạn bè mà ta có.
Vị Chủ tịch Giáo hội quay đi. Lila rủa thầm. Raza gọi càng sớm càng hay.