Nói về hai thầy trò đi đền cửa chùa, Tam Tạng liền xuống ngựa, mấy sãi bước ra chào hỏi. Tam Tạng thuật hết sự tình, các sãi mời Tam Tạng vào trong.
Hành Giả dắt ngựa theo bén gót, các sãi thấy Hành Giả hình dung kỳ dị, mới hỏi thăm Tam Tạng rằng:
- Ông tướng gì dắt ngựa đó vậy?
Tam Tạng nói rằng:
- Thầy nói nhỏ nhỏ vậy, chớ nó nóng nảy lắm, hể ai nói động tới nó thì không dung, nó là học trò tôi mà dạy biểu không đặng.
Các sãi nói:
- Học trò gì mà xấu dữ vậy?
Tam Tạng nói:
- Tuy tướng mạo xấu hung, mà tài năng giỏi lắm.
Tam Tạng bước lên chùa lớn, thấy tấm biển đề bốn chữ rằng: "Quan Âm thiền viện".
Tam Tạng mừng quá đổi mừng, bước vào chùa lạy phật Quan Âm.
Hành Giả dộng chuông, thầy chùa đánh trống, Tam Tạng quì lạy, vái phật Quan Âm, lạy cúng xong rồi thầy chùa thôi đánh trống, còn một mình Hành Giả đứng dộng chuông hoài.
Các sãi hỏi rằng:
- Thầy lạy đã rồi còn dộng chuông làm chi nữa?
Tôn Hành Giả cười rằng:
- Các ông không hiểu, để tôi nói cho mà nghe. Làm Hòa Thượng một ngày thì dộng chuông một bữa.
Khi ấy các sãi nghe tiếng chuông loạn đã, không có chập có hồi, rùng rùng kéo ra mà hỏi rằng:
- Thằng điên nào phá chuông đó?
Tôn Hành Giả nhảy ra hét lớn rằng:
- Ấy là ông ngoại bây đó, dộng chuông lớn giải buồn.
Các sãi nghe nói tiếng vang như sấm nổ, mặt dữ tợ Thiên Lôi, té ngữa té nghiêng, bó càng bò niễng, miệng la bài hãi rằng:
- Xin Lôi Công dung mạng.
Tôn Hành Giả nói:
- Thiên lôi là chắt chít của ta đó, thôi, chờ dậy mà đi, không hề chi mà sợ, thiệt là ông lớn nước Ðại Ðường.
Các sãi thấy Tam Tạng vui vẻ mới mừng, liền đãi trà nước.
Xảy thấy hai đạo nhỏ, hầu một sãi già ra trước, các Hòa Thượng nói rằng:
- Có Tổ sư ra đó.
Tam Tạng đứng dậy bái liền, ông Sãi già cũng bái lại mà nói rằng:
- Tôi mới nghe trẻ nói rằng: "Ông lớn ở nước Ðại Ðường đến đây, nên phải ra nghinh tiếp, chẳng hay từ đó đến đây, ước chừng mấy dặm?"
Tam Tạng nói:
- Từ thành vua ra khỏi Trường An, cũng hơn năm ngàn dặm, qua khỏi núi Lưỡng giới nước Tây Phiên và nước Hấp Mật, phỏng sáu ngàn dặm đường.
Sãi già nói:
- Nói vậy từ đó đến cũng hơn muôn dặm, phận tôi quê lắm, ít dạo cõi đời, lục đục ở trong chùa, già đời không khỏi cửa, khác thể ếch ngồi đáy giếng thấy trời chẳng bao nhiêu.
Tam Tạng hỏi:
- Bạch thầy đặng mấy trăm năm tuổi?
Sãi già nói:
- Nhờ trời cho sống, hai trăm bảy chục tuổi rồi.
Tôn Hành Giả đứng dựa bên Tam Tạng, liền nói hỏi rằng:
- Còn nhỏ hơn sắp cháu chắt tôi đó!
Tam Tạng nháy một cái, Tôn Hành Giả làm thinh.
Một lát có đạo nhỏ bưng dĩa ngọc chén vàng, rót trà mà đãi.
Tam Tạng ngó thấy khen lắm:
- Thiệt là vật báu trong đời.
Sãi già nói:
- Xin thầy đừng khen vị tình, tôi lấy làm hổ thẹn. Thầy ở Trung Quốc chắc là nhiều vật báu hơn, có món chi cho tôi xem, lấy làm cám ơn lắm.
Tam Tạng than rằng:
- Ngặt nước tôi không vật chi báu, đem cho các sãi xem chơi.
Các sãi nghe nói tức cười.
Tôn Hành Giả hỏi rằng:
- Các ngươi cười chuyện gì vậy?
Hòa Thượng rằng:
- Ông nói áo cà sa là báu, ai nghe mà chẳng tức cười? Giá anh em tôi, cầm bỏ cũng hơn ba chục cái, chớ như của Tổ sư tôi đó, bảy tám trăm cái có dư, để tôi biểu đem ra cho mà coi, kẻo nghi là nói dối.
Hòa Thượng ấy hay diện lắm, biểu khiêng mười hai tủ áo ra. Ðôi bên giăng dây, tủ áo để giữa, lấy áo cà sa vắt từ cái, chỉ cho Tam Tạng với Hành Giả coi.
Thiệt là: Rằn rực cả nhà, đỏ đen bốn phía, những là kết hàng may gấm, thêu chữ đíùnh vàng.
Tôn Hành Giả xem thấy cười rằng:
- Tốt lắm, tốt lắm, cất đi, cất đi, để lấy áo cho các ngươi coi thử.
Tam Tạng níu Hành Giả mà nói rằng:
- Trò ôi! Ðừng khoe của tốt làm chi? Thầy trò mình cô thế, nếu mà hơ hỏng, e việc rủi ro. Lời xưa rằng: "Những vật quý báu trong đời, chẳng để cho nhiều người thấy là sợ tham lam, xem qua ngoài mắt, động đến trong lòng, bụng đà chi lắm thì sanh mưu kế, người ta lụy vì của, chim sẽ chết tại lòng".
Tức thì chạy vô mở gói, lấy áo đem ra, màu sáng áo cà sa, chiếu thấu hai lớp giấy, mở giấy ra thì thấy hào quang chói mắt, hơi ánh sáng nhà, thầy nào cũng thất kinh, gãi đầu le lưỡi, nhứt là Sãi già thấy áo, muốn lấy được mà thôi.
Liền khóc rồi quì xuống nói với Tam Tạng rằng:
- Tôi lấy làm vô duyên xấu phước lắm!
Tam Tạng đỡ dậy nói rằng:
- Chuyện chi xin thầy nói, làm sao lại khóc than?
Sãi già nói rằng:
- Mới dở áo báu ra, trời đà vừa tối, phần con mắt tôi làn lỉnh chẳng rõ ràng. Ấy là xấu phước vô duyên, không tủi làm sao cho đặng? Phải chi thầy rộng rãi, cho tôi mượn vào phòng coi cho sáng đêm nay, đến rạng đông sẽ trả.
Tam Tạng nghe nói thất kinh, trách Hành Giả rằng:
- Cũng tại nhà ngươi hết thảy.
Tôn Hành Giả cười rằng:
- Không hề chi mà sợ! Tôi cho mượn thử coi, nếu có lẽ nào, thì cứ tôi mà trách. Nói rồi lấy áo, trao cho Sãi già tức thì Sãi già mừng rằng:
- Tôi cám ơn lắm.
Nói rồi truyền các sãi dọn cơm nước đãi đằng.
Tối lại sẽ dọn liêu cho hai ông ngủ, truyền rồi vào nhà hậu tức thì.
Khi ấy Sãi già đem gói áo vào phòng, hối đệ tử thắp đèn cho kíp, ôm gói áo mà khóc, nước mắt dầm dề.
Các sãi lấy làm lạ hỏi rằng:
- Vì cớ nào ông khóc làm vậy?
Sãi già nói:
- Ta khóc vì coi không đặng cái áo cà sa.
Các sãi thưa rằng:
- Áo cà sa trong gói, sao ông không mở mà coi, để khóc lóc làm chi, mà nói rằng coi không đặng?
Sãi già nói:
- Coi một giây một lát, rồi cũng như không? Ta hai trăm bảy chục tuổi rồi, sắm cà sa hơn mấy tủ, xét lại mấy trăm áo đó, không bằng một cái nầy. Nếu mặc đặng một ngày, chết cũng đặng nhắm mắt.
Các sãi nói:
- Ông muốn mặc áo đó có khó chi đâu. Cầm họ ở một ngày, thì ông mặc một bữa, cầm họ mười bữa, thì ông mặc mười ngày, chuyện ấy dễ như chơi, xin ông đừng khóc nữa.
Sãi già nói:
- Lẽ nào cầm cả năm, mặc cho phỉ chí? Chừng họ đi cũng theo họ mà bận hay sao? Mấy thầy trò đương nói với nhau, xây vần chưa dứt.
Có một Hòa Thượng nhỏ tên là Quảng Trí, ló cổ ra bạch rằng:
- Ông muốn bận hoài cũng không khó chi.
Sãi già nghe nói mừng rỡ hỏi rằng:
- Con tính làm sao đó?
Quảng Trí bạch rằng:
- Hai thầy trò họ, ngày đi mê mệt, tối ngủ li bì, sẽ phá cửa vào phòng cắt cổ đi cho rảnh, lại đặng gói đồ và con ngựa, áo cà sa truyền tử lưu tôn.
Sãi già nghe nói mừng lắm, lau nước mắt mà khen rằng:
- Kế ấy hay lắm, hãy đem dao búa cho mau.
Có Hòa Thượng nhỏ là Quảng Mưu, can rằng:
- Kế ấy không khéo, không khéo. Mình làm mưu hại nó, phải giữ thế mới xong, anh mặt trắng thì dễ lắm, chú mặt lông e khó chịu, mình giết mà không đặng, nó hại mình như chơi, tôi xin dâng kế nầy, đổ dầu bó củi mà thiêu. Họ tưởng là cháy chùa, mình khỏi mắc thường nhân mạng.
Sãi già khen rằng:
- Hay lắm! Hay lắm!
Truyền vác hết mấy đống củi, chất giáp vòng chùa.
Nói về thầy trò Tam Tạng, đương ngủ sau liêu, Tôn Hành Giả tuy ngủ mặc lòng, mà tai tỏ lắm, nghe tiếng kéo chà chất củi, sanh nghi ngờ dậy tức thì, sợ ở cửa thầy giật mình ngủ không ngon giấc.
Hành Giả hóa làm con ong nhỏ, chun cửa sổ mà bay ra.
Thấy các sãi đương chất củi tưới dầu. Hành Giả nực cười rằng:
- Nghĩ thầy mình nói phải lắm, nó quyết đốt cho chết, mà lấy áo cà sa, nó ở ác như vầy, cũng nên đập một hèo cho chết, nếu mình làm bất tử, sợ thầy nói sát sanh. Thôi thôi, phải tính thế làm êm, muốn vậy thì cho vậy.
Hành Giả nhảy lên trời một cái, tới cửa Nam Thiên Môn, các ông thần giữ cửa thất kinh, đồng la lớn rằng:
- Không xong, không xong, chắc Tề Thiên làm phản nữa.
Tôn Hành Giả khoát mà nói rằng:
- Tôi không phản mà các ông hòng sợ, thiệt đi tìm Quảmg Mục thiên vương.
Nói chưa dứt lời, xảy thấy Thiên Vương bước vào bái chào Hành Giả.
Tôn Hành Giả nói:
- Bây giờ không rảnh mà chuyện vản. Thầy tôi bị sãi đốt tại chùa, gấp rút như vầy, nên tìm ông lập tức, xin cho mượn cái lồng Tịch hỏa, xong rồi đem trả tức thì. Quảng Mục thiên vương hỏi:
- Nếu thầy bị lửa thiêu, sao chẳng hóa nước ra mà cứu, mượn làm chi Tịch hỏa trạo, mất công đem xuống đem lên.
Tôn Hành Giả nói:
- Bởi ông không rõ, để tôi cắt nghĩa cho mà nghe; nó đốt chùa lấy áo của mình, mình tưới nươc như chữa nhà cho nó, nên tôi mượn cái lồng Tịch hỏa mà đậy một mình thầy, nó đà tính việc sát nhân, để cháy chùa cho bỏ ghét.
Quảng Mục thiên vương cười rằng:
- Ông giộc nầy thiệt độc quá: Miễn cho mình khỏi hại, không thương xót tới ai.
Nói rồi lầy lồng ghép tức thì, mà trao cho Hành Giả.
Tôn Hành Giả liền kiếu rồi hiện hình về chùa lấy cái lồng linh che một khoản cho thầy, và đồ với ngựa, rồi hiện vào liêu của ông sãi, ngồi giữ áo cà sa, làm phép tiên nổi gió tức thì đặng cho mau cháy.
Còn lũ thầy chùa mới chế dầu châm lửa, xảy đâu gió tới ào ào.
Xưa là một kiểng chùa, nay hóa hòn núi lửa, nó cháy lan qua nhà hậu, không còn sót một nóc chùa, các sãi thất kinh, vò đầu vang xiết.
Bây giờ thôi niệm Phật, lúc ấy cứ kêu trời, thầy cả đội bàn, thầy con mang gói, kẻ thì xúc gạo người lại dọn đồ.
Thiệt là:
Ai làm dữ nấy lo,
Ai đánh to thua lớn.
Khi ấy có con tinh ở núi Hắc Phong, ngủ mới thức dậy ngó ra song, thấy phía Bắc lửa cháy đỏ trời, con tinh ấy thất kinh nói rằng: "Cha chả! Chùa Quan Âm cháy rồi, ta mau đi chữa lửa.
Liền đằng vân bay tới, thấy sau liêu không lửa, có một người ngồi trên trính, thổi gió làm giông còn trên bàn để một gói đồ, hào quang sáng giới, mở ra xem thấy một cái áo cà sa, ấy là: Gặp của báu thì động lòng người, thì không thèm chữa lửa, gói áo cà sa lại, xách về động Hắc Phong.
Còn lửa cháy tới canh năm mới thiệt tắt ngọn, thầy con thầy cả than khóc vang tai. Tôn Hành Giả lấy lồng phép nhảy lên mây, trả rồi trở lại biến con ong chun vào cửa sổ, hiện hình người cất tiếng rằng: "Dậy bới thầy, mặt trời đã mọc".
Tam Tạng chờ dậy bận áo, mở cửa phòng bước ra, thấy một đống lửa than, chùa chiền đâu mất.
Tam Tạng thất kinh hồn vía, hỏi Hành Giả rằng:
- Ðêm nay thầy ngủ ngon, không hay lửa cháy.
Tam Tạng hỏi:
- Sao cái buồng còn nguyên hiện, nói thử mà nghe.
Tôn Hành Giả nói:
- Có tôi giữ cái buồng cho thầy, nên lửa không cháy tới.
Tam Tạng nói:
- Ngươi có thần thông như vậy, sao không bảo hộ cả chùa?
Tôn Hành Giả nói:
- Ðể tôi thưa lại cho rành, thiệt lời thầy bàn linh lắm; nó quyết đốt thầy trò cho chết, mà lấy áo cà sa, phải tôi không hay thì thầy trò bị thiêu hết, tôi thấy nó ở ác, nên không thèm chữa lửa, lại giùm một trận giông.
Tam Tạng hỏi:
- Lửa cháy thì tưới nước, giùm giông giùm gió làm chi?
Tôn Hành Giả nói:
- Lời xưa rằng: Người chẳng dốc lòng giết cọp, cọp đâu nỡ dạ ăn ngươi, nếu né chẳng đốt chùa, thì tôi không làm gió.
Tam Tạng hỏi:
- Nếu vậy, áo cà sa đã cháy rồi sao?
Tôn Hành Giả nói:
- Không hề gì, áo cà sa có Tịch hỏa châu, để trong liêu không cháy, để tôi vô đó mà lấy, không mất đi đâu?
Tôn Hành Giả gánh đồ, còn Tam Tạng dắt ngựa, vào sau phương trượng thấy sãi già, sãi trẻ khóc than. Thấy thầy trò bước vào, các sãi thất kinh hồn vía, nói rằng: - - - Hồn oan vào đòi mạng kia kìa!
Ðồng quỳ xuống lạy rằng:
- Oan có nhà oan, nợ có chủ nợ, chúng tôi không can chi hết, tại Quảng Mưu và ông tổ đốt chùa.
Tôn Hành Giả hét một tiếng rằng:
- Ðồ chó chết mà! Ai là hồn ma mà nói bậy, trả áo cà sa lại kẻo mà chết cả bầy.
Có hai thầy sãi dạn lắm hỏi rằng:
- Hai ông đã bị chết thiêu, sao nay vào đòi áo cà sa, có phải hồn ma hay là còn sống?
Tôn Hành Giả cười rằng:
- Trong liêu không có cháy, các ngươi ra trước mà coi.
Các sãi chạy ra xem, thiệt thấy cái buồng còn nguyên hiện, thất kinh chắc lưỡi than rằng:
- Tam Tạng là ông thần, nên đốt không chết, té ra làm hư hại chùa mình, lấy áo cà sa mà trả cho ngài kẻo tội.
Chẳng ngờ sãi già chiếm cà sa không đặng, lại thêm cháy hết chùa chiền, tức mình không biết làm sao, liều mạng đập đầu mà chết.
Các sãi khóc rằng:
- Thầy cả liều mình mà chết, kiếm không ra cái áo cà sa, chúng tôi không biết làm sao? Nhờ Thần nhân soi sét.
Tôn Hành Giả nói:
- Chắc chúng bây ăn cắp, bây giờ phải xét mới xong.
Nói rồi xét mấy rương đồ, kiếm hoài không đặng. Tam Tạng lấy làm tức tối, cứ ngầy Hành Giả luôn luôn.
Ngồi niệm chú định tâm, Tôn Hành Giả nhức đầu ngã lăn xuống đất.
Tam Tạng vị tình thôi niệm, Tôn Hành Giả chờ dậy, rút thiết bảng ra đương lúc giận cùng, muốn đánh mấy ông Hòa Thượng.
Tam Tạng hét mà cản rằng:
- Mầy là con khỉ dữ, không sợ nhức đầu, chẳng biết lỗi mình, muốn đánh người ta nữa, hãy hỏi đi hỏi lại, coi ai thấy hay chăng?
Các sãi lạy mà khóc rằng:
- Thiệt chúng tôi không biết, tại ông già chết, bầy đặt hồi hôm. Nổi lửa đốt chùa quyết hại người mà lấy của, trong lúc lửa cháy, chúng tôi lật đật dọn đồ, không biết vì cớ nào áo cà sa mất biệt.
Tôn Hành Giả giận lắm, liền đi thẳng vào liêu cởi áo ông thầy già, kiếm cũng không có; giận đào đất ba thước, kiếm cũng không ra.
Tôn Hành Giả ngẫm nghĩ, rồi hỏi các sãi rằng:
- Gần đây có yêu quỷ hay không?
Các sãi nói:
- Phía bên Nam có núi Hắc Phong, chúa động thường chơi với thầy cả.
Tôn Hành Giả hỏi:
- Ðây đến núi Hắc Phong chừng mấy dặm?
Các sãi nói:
- Chừng hai mươi dặm mà thôi.
Tôn Hành Giả cười rằng:
- Xin thầy đừng lo, tôi chắc con yêu nầy ăn cắp, để tôi qua bển làm sao cũng có áo cà sa.
Rồi nói với các sãi rằng:
- Các ngươi phải hầu hạ thầy ta, giữ gìn con ngựa; nếu điều chi sai chạy, thì ta đánh như vầy.
Nói rồi đưa thiết bảng đập vào vách tường, gạch nát luôn tám miếng.