Tôi giờ đây mỗi tháng đưa cho mẹ 40 đồng, lý do là việc làm ăn ở tiệm sửa chữa tốt lên rồi, ông chủ kiếm được nhiều, nên tiền công cho tôi cũng nhiều. Mẹ lắm lúc cũng nghĩ, để cho một đứa trẻ 10 tuổi đi kiếm tiền nuôi sống gia đình, nếu đồn ra ngoài liệu có ảnh hưởng đến thanh danh của cha, một chủ nhiệm ủy ban cách mạng hay không? Nhưng mỗi lần tôi thi cử đều dễ dàng đạt được vị trí thứ nhất, mẹ cũng không nghĩ ngợi nhiều nữa.

Mẹ được đề cử làm chỉ đạo viên của đồn cảnh sát thị trấn Hướng Dương, nhiệm vụ cũng nặng nề lắm.

Bộ sửa chữa Lợi Dân thực sự đã làm ăn khá khẩm hơn, quan trọng nhất là tiêu thụ của máy second hand đã vượt ra ngoài phạm vi huyện Hướng Dương, thành phố Bảo Châu có một người làm ăn họ Tô, tháng trước đã nghe danh mà tìm đến, một hơi ôm đi 50 chiếc máy, bao gồm cả hai chiếc ti vi 14 inch, ba chiếc máy cát xét và 10 chiếc máy thu âm, nhất loạt đã giảm 55%, không những thế còn đưa ra điều kiện sẽ bán máy second hand và quạt điện của chúng tôi ở thành phố Bảo Châu. Trong lời nói ấy có chút ý nghĩa của việc làm chi nhánh chính của chúng tôi. Tất nhiên về mặt giá cả thì chúng tôi sẽ nhượng bộ một ít.

Việc tốt thế này, Phương Văn Dịch nghĩ còn chưa kịp nghĩ đã liền đồng ý, hạ giá cho ông ta đến 50%.

Đại hội toàn thế khóa thứ 11 đã mở ra, đất nước Trung Quốc rộng lớn đã có chút hơi hướm “rã đông” rồi.

Xưởng đóng gạch ở Liễu Gia Sơn trải qua đợt sóng gió năm vừa rồi, giờ càng phát triển như vũ bão, đầu tháng ba, tôi lại mời Trương Lực đến gia công một chiếc máy đóng gạch mộc một ngày lên đến 1 vạn viên cho Liễu Triệu Ngọc. Trước mắt xưởng đóng gạch Liễu Gia Sơn có cả thảy 3 chiếc máy đóng gạch, Liễu Triệu Ngọc đứng đầu điều khiển, bác bảy giúp sức, mời đến gần 50 công nhân lực lưỡng đến( không phải là làm lâu dài mà chỉ thuê nhân công tạm thời). Một ngày sản xuất được 2 vạn 5, 6 nghìn viên. Đồng thời xây thêm cả lò nung gạch 4 lỗ, xe gia súc kéo cũng tăng lên đến 5 chiếc. Tất cả chỗ này đều do tôi đầu tư cả, thôn Liễu Gia Sơn quá nghèo, chút tích cóp ít ỏi ấy của tập thể, còn chẳng đủ để mua một nửa con la. Dù vậy, nhưng trong tài khoản tích trữ của tôi đã lên đến hơn 3 vạn, gần đến 4 vạn rồi.

Chân trái bị gãy của Lương Quốc Thành, cha của Lương Xảo về cơ bản đã bình phục, tôi đáng lẽ ra định giao cho ông một chiếc máy đóng gạch. Dù sao thì xã Phong Lâm và xã Đại Bình cách nhau cũng không xa, có thể bớt đi phí vận chuyển, nhưng cân nhắc mãi vẫn chưa dám làm. Cơn bão thư nặc danh mặc dù đã được bình ổn nhờ sự thỏa hiệp của Nghiêm Ngọc Thành và Chu Bồi Minh, Vương Bổn Thanh, nhưng không có nghĩa là người ta sẽ ngừng công kích ở đó. Một khả năng lớn hơn là đợi thời cơ. Tranh đấu trên chốn quan trường, mãi mãi không có ngày chấm dứt. Nền móng của Lương Quốc Thành ở thôn Phong Thụ rất non nớt, đến đội trưởng đội sản xuất cũng chưa từng cáng đáng, lại còn phải đội cái danh “quân ăn cắp bò”, không thể sánh được với bác năm. Người ta không làm gì được bác năm, chẳng lẽ cũng không làm gì được Lương Quốc Thành hay sao?

Cha vừa làm đến chức chủ nhiệm ủy ban cách mạng, mọi việc đều phải thận trọng.

Còn về Lương Quốc Thành, tôi đã nhận lời Lương Xảo, thì đến lúc đó nghĩ thêm cách khác, cho ông ta một con đường thoát thân.

Quy mô của xưởng gạch Liễu Gia Sơn lớn hơn rồi, nhân công đã nhiều, những người quen với việc ăn lương bao cấp đã lộ ra tính lười của mình, bắt đầu có tình trạng làm ăn giả dối để lấy tiền lương. Còn có hiện tượng ăn cắp gạch ở xưởng về làm tường nhà mình, mặc dù ăn cắp không nhiều hơn nữa đều là nửa viên, nhưng những người như thế này không dùng được. Thậm chí còn có người lấy xe công làm việc riêng nhà mình. Liễu Triệu Ngọc lo như ngồi trên đống lửa.

Tính đến ngày hôm nay, một tháng ông ta lãnh lương 120 đồng, đã là tiền lương của mấy ông cán bộ nhà nước rồi, nên rất quan tâm đến công việc này.

Đây thực ra đã đề cập đến vấn đề quản lý của một doanh nghiệp, hơn nữa lại là vấn đề sâu xa, động chạm đến việc mô hình quản lý và thể chế phân công có hợp lý hay chưa, có thể kích thích tính tự giác làm việc của công nhân hay không.

Nói đến quản lý doanh nghiệp, tôi ít nhiều cũng có chút hiểu biết. Kiếp trước là chủ quản của một bộ phận, mặc dù những việc tôi làm hầu hết là công việc kỹ thuật, nhưng cũng quản lý đến mười mấy người. Làm trong công xưởng gần biển bao nhiêu năm như vậy, chưa ăn được thịt heo chẳng lẽ cũng chưa nhìn thấy heo đi đường bao giờ sao? Một ít kiến thức về quản lý doanh nghiệp thế này nếu để vận dụng vào các doanh nghiệp lớn nhất định là không đủ, nhưng để quản lý một cái xưởng gạch nhỏ, cũng có thể miễn cưỡng đối phó rồi.

Liễu Triệu Ngọc rất biết lề lối, từ ngày biết tôi là ông chủ đứng sau sân khấu, hầu như cứ cách 10 ngày là lại lên phố nói cho tôi biết tình hình của xưởng gạch. Em 12 ( trong dòng họ của gia đình tôi xếp thứ 12) có thể nhỏ, nhưng chú 12 lại không nhỏ chút nào, là người đứng thứ hai của huyện Hướng Dương cơ đấy. Bao nhiêu người nghĩ trăm phương ngàn kế chỉ để được đến trước mặt chú 12 này, bản thân mình không thể vì em 12 tuổi nhỏ mà coi thường, tự mình phá hỏng con đường đi của mình.

Thái độ này của Liễu Triệu Ngọc rất đúng đắn, nguyên nhân vô cùng đơn giản, em 12 sẽ có một ngày phải lớn lên! Hơn nữa em 12 tuổi nhỏ mà đã tài cao như vậy, lớn lên rồi nhất định sẽ hơn người, dựa vào đó nhất định không sai.

Ngày này Liễu Triệu Ngọc lại đến bộ sửa chữa Lợi Dân. Lần này không phải là đến để báo cáo tình hình xưởng gạch, còn mang đến hai con gà và một vài thổ sản, cha được thăng chức lên làm chủ nhiệm ủy ban cách mạng, bác năm bảo mang đến chúc mừng. Mặc dù trên thực tế vẫn là người đứng thứ hai, nhưng chủ nhiệm phụ và chủ nhiệm chính đã không giống nhau rồi.

Có lẽ những ngày này, còn có rất nhiều họ hàng đến chúc mừng. Cha là người trọng tình nghĩa, nhất định sẽ không từ chối tiếp khách, chỉ khổ cho mẹ, mỗi ngày đều xoay như chong chóng.

Liễu Triệu Ngọc rất có mắt nhìn, thấy người dày đặc trong nhà, liền từ chối lời mời cơm của mẹ, trực tiếp chạy đến phố cổ.

“Anh Triệu Ngọc, đến đúng lúc lắm, Xảo Nhi đang định đi mua rau. Cơm trưa ăn ở đây nhé.”

Liễu Triệu Ngọc xua tay nói: “Thôi thôi, nhà còn nhiều việc, bận tối mắt tối mũi ấy chứ. Anh đến nói với chú mấy câu rồi đi thôi, không ở lại ăn cơm đâu.”

“Trời cao đất dày thế nào, chứ ăn cơm là to nhất.”

Tôi cười ha ha, trực tiếp bảo Xảo Nhi làm thêm mấy món.

“Xảo Nhi, bữa trưa cho thêm món thịt nướng, thịt gà xào tiêu xanh, nấu thêm 2 bát gạo, anh Triệu Ngọc của tôi ăn nhiều lắm”

Liễu Triệu Ngọc cười tít mắt, không nhắc đến việc ra về nữa.

Vùng nông thôn, vào dịp lễ tết mới có thịt bán. Mọi người đều có một bệnh y như tôi, thèm thịt. Tôi vừa nhắc đến thịt nướng, Liễu Triệu Ngọc tự khắc đi không nổi nữa.

Tôi mời Liễu Triệu Ngọc lên tầng ba, ngồi ở ngoài căn phòng nhỏ của Xảo Nhi, không bước vào. Tôi đã tự ra điều lệ, không cho người khác bước vào phòng của Xảo Nhi, bản thân mình phải tuân thủ. Hơn nữa, trong thâm tâm, tôi không hề thích người bước vào phòng Xảo Nhi.

Lương Xảo không vội ra ngoài ngay, mà theo tôi lên lầu như chú mèo con, mang ghế ra, pha trà, cười nói nhẹ nhàng mấy tiếng vào tai tôi, rồi mới đi mua đồ ăn. Trên người cô bé thoang thoảng mùi hương, thật là quyến rũ.

Cô ấy làm những việc này, Phương Văn Dịch không còn nói được một lời nào. Bởi lẽ tiền lương, tiền ăn và tiền phòng của cô đều do tôi một tay chi trả, đồng nghĩa với việc đây là khách do tôi mời đến. Lại còn dọn dẹp phòng, giặt giũ cơm nước cho họ, có thời gian rảnh rỗi còn giúp họ làm việc này việc kia trong tiệm, là một người hợp tác làm ăn, Phương Văn Dịch hời quá đi ấy chứ.

Xảo Nhi càng ngày càng lộ ra vẻ đẹp của thiếu nữ, Liễu Triệu Ngọc không rời ánh mắt khỏi cơ thể cô ấy.

“Anh Triệu Ngọc, tình hình xưởng gạch thế nào rồi? Vẫn tốt cả chứ?”

Nhắc đến xưởng gạch, ngay lập tức lôi được tinh thần đang treo ngược cành trúc của Liễu Triệu Ngọc trở về.

“Chẳng dễ dàng gì. Rừng lớn rồi, chim gì cũng có, không dễ quản nữa rồi…”

Liễu Triệu Ngọc thở dài một hơi, có phần não nề.

Tôi rất kiên nhẫn, nghe anh ta nói từng câu một.

“Anh Triệu Ngọc, không cần cuống lên, như anh nói ấy, rừng lớn rồi, chim gì cũng có. Doanh nghiệp phát triển đến một quy mô nhất định, tức khắc sẽ phải đối mặt với vấn đề cổ lọ này….”

Liễu Triệu Ngọc trố mắt.

Cái này cũng khó trách, từ “doanh nghiệp” có lẽ anh ta nghe rồi, nhưng từ “cổ lọ” thì có nghĩa là gì?

Tôi cười mỉm, cũng chẳng để ý đến sự ngạc nhiên của anh, cứ tự mình nói tiếp. Đã quyết định đổi mới mô hình kinh doanh, cho anh ta quyền tự chủ nhiều hơn, thì những kiến thức cơ bản về quản lý doanh nghiệp cũng phải dạy cho anh ta biết. Hiểu hay không không thành vấn đề, từ từ tiêu hóa vậy, kinh nghiệm phải đến từ thực tiễn.

“Mô hình kinh doanh, mo hình quản lý và mô hình hưởng lương của xưởng gạch, đều phải thay đổi, cố gắng quy phạm hóa đi một chút.”

Nói đến mấy cái mô hình này, Liễu Triệu Ngọc thấy đầu mình bỗng phình to ra gấp đôi.

“Đợi chút đợi chút, Tiểu Tuấn, những lời em nói sao anh không hiểu?”

“Anh Triệu Ngọc, đừng lo, bình tâm lại nghe em nói. Em sẽ làm cho anh hiểu.”

Tôi mìm cười, ngữ khí rất hài hòa, lại lộ ra phong thái của ông chủ. Một đứa trẻ 10 tuổi lấy phong thái này để nói chuyện với một người 30 tuổi, may mà là ở tầng 3, không ai nghe thấy, nếu không còn gây ra dị nghị đến thế nào?

“Đầu tiên, em nói cho anh về mô hình kinh doanh. Em muốn đem cả xưởng gạch giao cho anh, đăng ký kinh doanh dưới danh nghĩa của anh, nói với người ngoài anh là ông chủ. Ừm…Em không trả lương cho anh nữa, mỗi lần bán được một viên gạch, em cho anh một ly tiền, anh thấy thế nào?”

“A?”

Liễu Triệu Ngọc há hốc miệng, dường như rất kinh ngạc, thực ra trong bụng đã ngầm tính toán rồi. Trước mắt mỗi ngày làm được 2 vạn 5, 6 nghìn, kỹ thuật của bác bảy rất tốt, cơ bản làm ra bao nhiêu gạch mộc là cho ra lò bấy nhiêu gạch hồng, tổn thất không đến 5%. Mỗi viên gạch 1 ly tiền, một ngày là 25 đồng, một tháng thì sao? 750 đồng đấy!

Chỉ có điều trong phút chốc, Liễu Triệu Ngọc biết rằng mình đã phát tài!

“Đây, có nhiều quá không?”

Liễu Triệu Ngọc lắp bắp.

“Không nhiều không nhiều, xưởng gạch về sau phải dựa vào anh rồi, em còn phải đi học, không có thời gian đi quản lý. Cái gánh trên vai anh nặng lắm đấy, cho anh nhiều một chút cũng là việc nên làm”

Tôi vừa nói vừa ngầm coi thường mình. Cho người ta chút lợi cỏn con như vậy, còn làm ra vẻ rât hào phóng, tất cả đều là một bộ mặt giả tạo, một nhà tư bản bất lương!

Cũng không đợi anh ta có thêm lời nào, tôi nói tiếp: “Bác bảy làm trợ thủ cho anh, phụ trách chỉ đạo kỹ thuật của cả xưởng gạch, lương giảm đi một nửa, mỗi viên cho bác nửa ly tiền. Việc này, hai người phải bảo mật, không được nói cho người khác biết. Ừm, dù cho là bác năm anh cũng không được nói, anh biết không?”

“Anh biết anh biết, anh không nói với ai cả, đến mẹ anh anh cũng không nói!”

Liễu Triệu Ngọc vội vàng thề độc, dường như sợ sổ xố đến tay mình lại vụt mất.

“Thực ra đây là em vì mọi người thôi, người khác mà biết, họ lại không ghen tị đến chết?”

“Đúng thế đúng thế, vẫn là em suy nghĩ thấu đáo.”

Liễu Triệu Ngọc vội chêm một câu nịnh hót.

“Ngoài ra, những người làm việc ở xưởng gạch, cũng phải dựa vào số lượng mà tính lương chứ không dựa vào thời gian làm việc nữa, làm bao nhiêu hưởng bấy nhiêu.”

Tính tiền dựa theo sản phẩm và theo giờ, cái này thì Liễu Triệu Ngọc hiểu được, gật đầu lia lịa: “Đúng thế đúng thế, có mấy ông cứ thích lười biếng. Có người đứng đó nhìn còn được, không có người là y rằng ngồi uống nước hút thuốc đánh rắm đi ị hết với nhau.”

Tôi cười “ha ha” một tiếng, không ngờ Triệu Ngọc cũng hài hước đến thế.

“Những thợ giúp việc bây giờ mỗi ngày một đồng tiền lương phải không? Còn thợ đóng gạch thì sao, một đồng hay hai đồng?”

“Một đồng rưỡi, chú bảy mới là 2 đồng.”

“Ừm, tiền lương của thợ bình thường tăng lên đến 1 đồng 2 hào, thợ đóng gạch thì tăng lên đến 2 đồng. Anh cứ dựa vào mấy con số này mà tính toán ra, coi như đây là lương tiêu chuẩn.”

Sau khi cải cách mở cửa, kinh tế thị trường đã có từng bước trở mình, tiền lương của công nhân cũng tự khắc tăng lên. Hơn nữa đều là hàng xóm tối lửa tắt đèn của Liễu Gia Sơn, cũng chẳng rớt vào tay người ngoài.

Liễu Triệu Ngọc nhanh như cắt, đầu lắc lia lịa, ngay lập tức nói: “Nhưng công việc xới đất, e là không dễ tính.”

Tôi quyết đoán nói: “Thế thì mình ôm luôn. Xới đất ôm cho mấy người làm, làm sao hòa hợp nội bộ là việc của mấy người ấy, dù sao thì chỉ cần đảm bảo cung ứng đầy đủ, không được làm gián đoạn dây chuyền là được. Cho một cái giá tổng hợp là được rồi.”

“Vậy thì còn được.”

Liễu Triệu Ngọc nghĩ một lúc rồi gật đầu.

“Tiểu Tuấn, anh thấy việc nung gạch cũng có thể làm theo cách vừa rồi chú nói,giống như dưới xã có thôn, dưới thôn có từng đội sản xuất vậy, chúng ta cũng phân thành từng đội, mỗi đội chọn ra một người đứng đầu, kệ cho họ đi…đi điều hành công tác nội bộ, người đứng đầu mỗi tháng cho thêm vài đồng phụ trợ, chú thấy thế nào?”

“Được! Mỗi người mỗi tháng cho 10 đồng tiền trợ cấp, coi như là lương quản lý.”

Tôi cười hì hì, xem ra anh Triệu Ngọc có tố chất về mảng quản lý này ấy chứ. Chỉ cần phương án này được thực thi, bất luận xưởng gạch phát triển đến quy mô lớn thế nào, cũng đều có thể quản lý dễ dàng.”

“Ngoài ra, còn có một vấn đề phẩm chất.”

“Thế nào gọi là vấn đề phẩm chất?”

Dù cho Liễu Triệu Ngọc thông minh hơn người, nhưng cũng bị tôi đổ ra một tràng “từ ngữ mới” làm méo hết mặt mày.

“Tức là gạch ra lò màu sắc xấu hay đẹp, không thế chỉ quản số lượng mà không quản chất lượng. Phải có một cái mốc chất lượng mà lấy đó để xét.”

Cái hại lớn nhất của việc tính tiền lương theo sản phẩm là chất lượng sẽ rớt xuống theo một đường thẳng đứng, vấn đề phẩm chất bị vất sang mãi đảo Java rồi.

“Cái này chú yên tâm, có chú bảy kiểm tra mà, không sai được đâu.”

Tôi lắc đầu: “Quản lý doanh nghiệp, phải có chế độ chặt chẽ, không thể dựa vào bất cứ một cá nhân nào. Anh và bác bảy bàn bạc với nhau, xem làm thế nào quản lý vấn đề chất lượng này. Em cho anh lối suy nghĩ nhé, ví dụ chính phẩm đạt đến 90% gọi là hợp cách, không thưởng không phạt, vượt qua 1%, thì có thưởng, ngược lại, nếu không đạt đến 90%, cứ 1% liền phạt bao nhiêu bao nhiêu…Anh có hiểu ý của em không?”

“Anh hiểu, thưởng phạt phân minh.”

Tôi thở ra một hơi, lộ vẻ rất hài lòng.

“Chỉ cần làm tốt xưởng gạch này, về sau em còn chia cổ phần cho anh…..A, tức là chia hoa hồng cho anh.”

Liễu Triệu Ngọc mừng rơn, gật đầu lia lịa.

“Vậy, tiền công của Triệu Thời thì tính thế nào?”

Anh Triệu Thời có nhiệm vụ liên lạc với Đái Thịnh ở xưởng điện, giao hàng và thanh toán đều do anh phụ trách, coi là người bán hàng. Công việc này cũng rất hợp với anh ấy, năm bảy đợt lại đi uống rượu với Đái Thịnh, sống rất thoải mái. Dù sao cũng là anh gia đình mình, chỉ cần làm ăn rõ ràng trong sạch, chút tiền nhỏ ấy tôi cũng chẳng để tâm đến.

“Tiền lương của anh ấy, cứ để em cấp cho, tạm thời cũng không tính theo sản phẩm được.”

Đáng lẽ ra công việc của người bán hàng là rất nhàn, hoàn thành bao nhiêu sản phẩm thành tích liền rõ ràng ra đấy rồi. Có điều người bán hàng như anh cả cũng không phải chuyên nghiệp, cơ bản chỉ là chân chạy việc. Trước mắt dựa vào sản lượng gạch tiêu thụ của xưởng điện, chúng tôi sản xuất ra bao nhiêu, anh ấy liền có thể dùng bấy nhiêu, tạm thời không có vấn đề mở rộng nghiệp vụ. Lúc này lấy lương của anh cả móc nối với nhiệm vụ bán hàng, đã là cố ý tặng tiền cho anh ấy rồi.

Về sau có dùng được anh cả hay không còn phải xem thời gian này rèn giũa cho anh ấy. Tiền đến một cách dễ dàng quá chưa chắc đã là chuyện tốt.

Liễu Triệu Ngọc gật đầu, không nói thêm gì nữa. Việc của anh em người ta, cũng chẳng phải tham dự vào làm gì.

Việc của xưởng gạch giải quyết rất thuận lợi, tôi vui lắm. Đứng dậy, đang chuẩn bị cùng anh Triệu Ngọc xuống lầu, liền nghe thấy bên ngoài có tiếng kêu thất thanh, trong đó còn có cả tiếng kêu của Lương Xảo nữa…….