Lại kể chuyện Nguyễn Đông Thanh đi khảo sát ruộng đồng ở thành Bạch Đế.
Ruộng tư của họ Đào quả thật quá nhiều.
Trước đấy Bích Mặc tiên sinh của chúng ta đọc văn trung đại, nghe nhà địa chủ phú hộ có ruộng cò bay mỏi cánh, vẫn còn không hình dung được trực quan.
Hiện giờ đừng nói là cò, phóng xe máy chạy khéo còn phải mất một lúc.
Ngoài thành đông, ngoại trừ làng mạc tường chắn, ruộng lúa của họ Đào tung hoành đông – tây trăm dặm, bắc – nam trăm dặm. Nguyễn Đông Thanh tính nhanh, nếu lấy số dặm thời cổ thì diện tích ruộng tư ngoài thành đông của họ Đào ngót nghét phải hơn hai ngàn cây số vuông.
Mà đấy là còn chưa kể đến số ruộng tư ở thành bắc cũng chẳng chênh lệch bao nhiêu.
Có trong tay số ruộng tương đương với diện tích của hai thành phố Hồ Chí Minh, họ Đào muốn không giàu cũng khó.
Họ Đào cắm rễ ở Bạch Đế đã lâu, trải nhiều đời quan. Số lần bọn họ tiếp đón quan trên về đo đạc ruộng lúa, điều chỉnh thuế tô khéo còn nhiều hơn số lần lang bạt đi thuê nhà của Nguyễn Đông Thanh. Thành thử, lần này hắn dẫn người đến kiểm tra tuy có bất ngờ, nhưng họ Đào ít nhất là mặt ngoài vẫn rất hợp tác, hoàn toàn không để lộ sơ hở gì.
Người trong hai làng Đào Nguyên, Đào Viên cũng không có vẻ gì là bị bóc lột nặng nề thái quá cả. Hơn nữa, các già làng cũng có tiếng nói nhất định chứ không hoàn toàn là phụ thuộc của họ Đào. Có thể nói, tuy nằm ở ngay sát thành Bạch Đế, nhưng hai làng Đào Viên, Đào Nguyên cơ hồ phong bế, lệnh của thành chủ và quan Chưởng Ấn còn không hữu dụng bằng vận động của già làng và họ Đào.
Phép vua thua lệ làng.
Chính vì loại tin tức phong bế này, nên rốt cuộc một năm thu hoạch được bao nhiêu nông sản, thuế khoán nộp lại thế nào hoàn toàn bằng một câu nói của họ Đào. Cho dù trên giấy tờ quan Chưởng Ấn các đời đều có bổ nhiệm giám điền quan đến hai làng này, nhưng Nguyễn Đông Thanh hoàn toàn không tin hành động này có hiệu quả.
Giám điền quan có thể thực sự không bị họ Đào đón mua sao?
Cho dù thực sự thanh liêm, thì có thể chịu đựng được bao lâu dưới sự áp lực của dân làng lẫn họ Đào?
Thở ra một hơi, Nguyễn Đông Thanh mới lắc đầu.
Theo hắn thấy, chuyện ruộng đất của họ Đào là tuyệt đối không thể xử lý trong một sớm một chiều được. Dù sao vũng nước này tay hắn với không vào, sức ảnh hưởng có hạn, chi bằng dời ánh mắt về phía ruộng công của thành Bạch Đế.
Không làm thì thôi...
Vừa nhìn thấy tình trạng của ruộng công, Nguyễn Đông Thanh đã có xúc động muốn chửi thề.
Số ruộng đất bỏ hoang vượt xa ruộng tư thành bắc, thành đông thì không nói, thuế thu cao, nhưng thu hoạch vào lại kém hơn ruộng tư của họ Đào phải hơn ba thành. Hơn nữa mỗi năm số tiền phải trích phủ khố chi trả cho nông cụ, trâu bò, nhân lực đều không phải một con số nhỏ. Nhất là mảng “nhân lực” xuất hiện vô số vấn đề.
Hư chức.
Chức quan không có thực quyền, không cần phải làm gì, nhưng bổng lộc lại cao dọa người cơ hồ nhìn đâu cũng thấy. Có kinh nghiệm từ cái lần đuổi việc đám cai ngục, không cần người nào nói Nguyễn Đông Thanh cũng đoán được cái sự thất thoát khủng khiếp này từ đâu mà sinh ra.
“Cái này gọi là cha chung không ai khóc, trách nhiệm không của riêng ai đây đúng không?”
Nguyễn Đông Thanh vươn vai một cái, ngả người ra sau.
Kỳ thực, sự chênh lệch giữa ruộng công và ruộng tư thì hắn cũng đã đoán được, chỉ là không ngờ sẽ lớn đến thế mà thôi. Dù sao, người, nhất là người ở thời bình, chín phẩy chín phần mười đều làm việc vì lợi. Một khi không có động cơ lợi ích, vậy thì chắc chắn sẽ xảy ra tình trạng trên có chính sách dưới có đối sách.
Tỉ như chuyện ruộng công ở Bạch Đế.
Vô luận là làm tốt hay xấu, bội thu hay mất mùa, thu hoạch ít hay nhiều thì lợi ích đều chảy vào phủ khố của thành Bạch Đế. Nếu đã là như thế, thì hà tất phải đau đầu phí sức làm gì? Trái lại, vì lợi ích của bản thân, nên họ Đào và dân làng Đào Viên, Đào Nguyên cơ hồ cày sâu cuốc bẫm, cố gắng hơn người trong thành đến mấy lần. Lại thêm nhà họ Đào vốn là sĩ tộc, căn cơ của gia tộc không đặt hoàn toàn ở ruộng đất, nên có chia một bộ phận lợi ích cho dân cày cũng chẳng sao.
Lâu dần, tạo thành tình trạng hiện giờ.
Ruộng công cơ hồ là bị quản lý theo kiểu được chăng hay chớ, hoàn toàn không sánh được với ruộng tư của họ Đào.
Đương nhiên, có lợi thì cũng có hại.
Hiện tại “an ninh lương thực” của thành Bạch Đế cơ hồ có ba phần tư nằm trong tay họ Đào. Đây là một loại quyền lực khủng khiếp, thậm chí nói có thể ảnh hưởng đến quyết sách của thành chủ cũng không ngoa. Dù sao... Hồ Ma Huyền Nguyệt muốn nuôi tư binh, thì phải cho người ta ăn.
Thành thử, họ Đào một khi có dị tâm, tỉ như muốn giúp Đại Tề chẳng hạn, thì thành Bạch Đế nguy trong sớm tối.
“Có gì để mai tính vậy. Dù gì thì giờ cũng quá muộn để bắt đầu cải cách rồi.”
Nguyễn Đông Thanh ngáp dài một cái, đưa tay gãi mông. Chỉ còn ba ngày là bắt đầu vụ lúa của thành Bạch Đế, bây giờ còn cải cách thì dân cả thành chỉ có ôm nhau hít gió tây bắc. Gã khật khưỡng đứng dậy, leo lên giường kéo chăn ngủ.
oOo
Sau đó vài ngày...
Thành Bạch Đế bắt đầu vào vụ mùa, còn phủ Chưởng Ấn thì cũng bắt đầu những ngày rảnh rỗi.